|
3.2. Yupqa pardalifiltrlar asosidagi optikmultipleksorlar va demultipleksorlar.
Yupqa pardali filtrlar, awal ko‘rib o‘tilganidek, optik taglikka ustma-ust joylashtirilgan va sindirish ko‘rsatkichi har xil bo‘lgan shaffof dielektrik modaning bir necha qatlamlaridan tashkil topadi (5-rasm). Sindirish ko‘rsatkichlarining farqi tufayli qatlamlar orasidagi har bir ajratuvchi chegarada tushayotgan yorug‘lik oqimining bir qismi orqaga qaytadi. Qaytgan bu yorug‘lik to ‘lqin uzunligiga bog‘liq ravishda interferensiya hodisasi tufayli tushayotgan yorug‘lik nurlanishini kuchaytiradi yoki susaytiradi. Sindirish ko‘rsatkichi va har bir qatlam qalinligini tegishli tarzda tanlab olish yo‘li bilan to‘lqin uzunligining istalgan diapazonini
5-rasm. Yupqa pardali filtrning tuzilishi va ish jarayoni: Ii — tushuvchi to'lqin; h — qaytuvchi to'lqin; h — o'tuvchi to'lqin
o‘tkazadigan va qolgan barcha to‘lqin uzunliklarini qaytaradigan filtrlar tayyorlash mumkin. Parametrlarni tanlash va dielektrik qatlamlarni olish usullari optik sanoatda yaxshi ma’lum. Yaxshi optik xossalarga ega bo‘lgan ko‘p modalarning fizik sifati talab darajasida bo‘lmaganligi uchun dielektrik materiallarni tanlash imkoniyati cheklangan.
Umumiy hollarda filtrga bo‘lgan talab qanchalik yuqori bo‘lsa, taglikda hosil qilinadigan qatlamlaming soni shunchalik ko‘p bo‘ladi. Mavjud murakkabliklarga qaramay, bu texnologiya ishlab chiqarish jarayonini biroz o‘zgartirib, turli maxsus spektral xossali unchalik qimmat bo‘lmagan filtrlar yaratish imkonini beradi. Bu turdagi mavjud multipleksorlarda ko‘p qatlamli plastina sifatida optik tolaning 30 — 45° burchak ostida qiya qilib yedirilgan va qatlamlar bilan qoplangan uchidan foydalaniladi. Bu turdagi multipleksorlarning asosiy texnik tafsivlari quyidagicha; ishchi to ‘lqin uzunliklari 1305±0,005 nm va 1552±0,005 nm yoki 980 nm va 1552 nm, yuz beradigan yo'qotishlar — 0,4 dB, kesishuvchi so‘nish ~30 dB.
Multpleksorlar va demultpleksorlarda, odatda, guruhiy signaldan bitta kanalni ajratadigan bir pog‘onali yupqa pardali filtrlardan foydalaniladi. Qaytgan yomg‘lik qaytadan tizimga tushmasligi uchun filtrlar optik o‘qqa qiya og‘dirilgan holda joylashtiriladi. Filtrlaming bunday joylashuvi qatlamlarning effektiv qalinligini va shu tariqa o ‘tkazish oralig‘i (polosasi)ni o‘zgartiradi. Filtrlarni loyihalashda bu holatni hisobga olish zamr. Ko‘p to'lqinli signallarga ishlov berish uchun bir qator filtrlarning ko‘p pog‘onali tizimidan foydalaniladi.
Bu turdagi filtrlarda har bir filtrdan qaytgan yomg‘lik keyingi filtming kirishiga tushadi. Natijada filtr orqali o‘tgan alohida to'lqin uzunliklariga tegishli yomg‘lik intensivligini tekislashtirish masalasi yuzaga keladi (6-rasm). • Yupqa pardali filtrlar asosidagi multpleksorlar yetarli darajada tor o‘tkazish oralig‘i (polosasi)ga ega va ular 16 yoki 32 kanalli zichlashtirilgan optik aloqa tizimlarida qo‘llaniladi. Kanallarning bunga qaraganda zichroq joylashuviga asoslangan zamonaviy optik tizimlarda multpleksorlarni tayyorlashning boshqa xil texnologiyalaridan foydalaniladi.
6-rasm. Guruhiy signalni demultpleksorlash uchun ishlatiladigan yupqa pardali flltrlarning ko‘p pog‘onali tizimi.
3.3. Optik multipleksor/demultipleksorlardan foydalanishga oid ayrim masalalar
Shuni ta'kidlash joizki, spektr bo‘yicha zichlashtirilgan WDM tizimlarida har bir spektral kanal juda tor chastotalar yoki to‘lqin uzunliklari (50 GHz dan yoki 0,4 nm dan kam) oralig'ini tashkil etadi. Shu sababdan, nafaqat nurlanish chastotasi, shuningdek, selektiv (tanlash xususiyatiga ega) optik elementlar chastotaviy xarakteristikalarining barqarorligiga ham katta talablar qo‘yiladi.
Yuqorida keltirilgan boshqa xarakteristikalar qatorida qayta sozlash chastotasining haroratga bog'liqligini ifodalovchi kattalik ham keltirilgan (0,011 nm/grad).
Bundan ko‘rinadiki, agar multipleksor harorati 20....40° C ga o'zgarsa, uning qayta sozlash chastotasi 0,2....0,4 nm ga, ya’ni kanallar oralig‘i darajasida o'zgaradi va bu hol spektr bo‘yicha zichlashtirilgan WDM tizimining ishdan chiqishiga olib keladi. Bu holatning oldini olish uchun m ultpleksor haroratini barqarorlashtirish choralari ko‘riladi. Haroratni barqarorlashtirish usuliga qarab, multipleksorlar «issiq» va «sovuq» turlarga ajraladi.
Isitkich va harorat o‘lchagichi (termorezistor) bilan ta'minlangan «issiq» multipleksorlarda harorat ± 1° C aniqlik bilan 100° C sathida ushlab turiladi. Bu holatga erishish uchun 5 V li o ‘zgarmas kuchlanishli, iste'mol quwati 5 W ga teng elektr ta’minoti talab etiladi.
«Sovuq» multipleksorlarda harorat 25° C darajada ushlab turiladi. Buning uchun 5 V o'zgarmas tok kuchlanishi va 5 W iste’mol quvvatiga ega Pelte elem entidan iborat m ikrosovitkichdan foydalaniladi.
Multpleksor/dem ultipleksorlar haroratini avtomatik tarzda barqarorlashtirib beruvchi elektron sxemalar va qurilmalar ham mavjud.
Yuqoridagi bayondan ko‘rinadiki, multipleksor/demultipleksorlar garchi passiv elementlar bo‘lsada, ularni normal tarzda ishlatish uchun elektr ma'minoti talab etiladi.
Xulosa: Bizga malumki turli aloqa tarmoqlarida zichlashtirish yani multipleksorlash va demultipleksorlash jarayoni amalga oshiriladi.Optik aloqa tarmoqlarida ham WDM texnologiyasi asosida multipleksorlash va demultipleksorlash amalga oshiriladi.Bu texnalogiyani qo’llashdan asosiy maqsad aloqa tarmog’I resusrlaridan makimal foydlanish bu yo’l bilan iqtisodiy samaradorlikni oshirishdan iborat.Men bu mavzu bo’yicha o’zimga kerakli malumotlarni oldim.
Foydalanilgan adabiyotlar:
Enternet saytlari
www.ziyouz.com
www.ziyonet.uz
http://www.Atdt.tuit.uz
1.OPTIK ALOQA ASOSLARI N. Yunusov, R. Isayev, G.X. Mirazimova Toshkent 2014
2. Landsberg G.S. Optika. –T.: «O’qituvchi» nashriyoti, 1981.
3. Raxmatullaеv. M. Umumiy fizika kursi. -T.: 1995.
Do'stlaringiz bilan baham: |
