To sh k en t davlat yu ridik in stitu ti

Birinchi guruhga,  ustav fondida  davlat ulushi  25%  va undan kamni 
tashkil etadigan korxonalar kiritildi. Eng ko‘lamli bo'lgan birinchi guruhga 
qariyb  1400  korxona  kiritildi,  ular  bo'yicha  2003-2004-yillar  mobaynida 
ustav. jam g‘armalaridagi  25  foiz  va  undan  kamroq  miqdordagi  davlatga 
tegishli  ulushni,  shuningdek  ushbu  korxonalaming  hali joylashtirilmagan 
aktivlarini  birja  va  birjadan  tashqari  bozorlarda  to‘liq  sotish  nazarda 
tutiladi.
Ikkinchi  guruhga,  hozirgi  paytgacha  davlat  mulkida  bo'lgan 
korxonalar  kiritildi.  Ular  ham  fond  bozorida  xususiy  mulk  sifatida 
butunlay sotib yuborilishi lozim.
Uchinchi  guruhga,  ustav  fondida  davlat  ulushi  25%dan  51%gacha 
bo‘lgan korxonalar kiritildi.
Shuni  qayd  etish  lozimki,  uchinchi  gumhni  bir  necha  yillar 
mobaynida  barqaror  turg‘unlik  holatida  bo'lgan  korxonalar  tashkil  etadi. 
Ular  bo'yicha  davlat  tasarrufidan  chiqarishga  doir  qat’iy  chora-tadbirlar 
ko'rish  nazarda  tutildi.  Ular  shu  bilan  birga,  xususiylashtirilgan 
korxonalami  boshqarishni  takomillashtirish  masalalari  bo'yicha  maxsus 
komissiyaga, 
Davlat 
mulki 
qo‘mitasiga, 
Vazirlar 
Mahkamasi 
komplekslariga  2003-yil  yakunlari  bo'yicha  ushbu  korxonalar  va
1 // O’zbekiston Respublikasi Hukumati qarorlari to’plami, 2003 yil, №4, 30-modda.
150

---

obyektlami  xususiylashtirish  natijalarini  puxta  xatlovdan  o'tkazish 
topshirildi.
Mazkur guruhga O'zkimyosanoat DAK,  0 ‘zqishloqxo‘jmashxolding 
XK,  O'zmashsanoat  Assotsiatsiyasi,  O'zbekneftgaz  MXK,  O'zbekenergo 
DAK,  O'zbeksavdo  AK  tarkibiga  kiruvchi  bir  qator  aksiyadorlik 
jamiyatlari 
“Jizzax  plastmassa” 
AJ 
(25 
% 
davlatga 
tegishli), 
“Elektrokimyo 
zavodi” 
AJ 
QK 
(26 
% 
davlatga 
tegishli), 
“Toshqishloqmash”  AJ  (26  %  davlatga  tegishli),  Toshkent  shahridagi 
“Kompressor” AJ  (25  %  davlatga tegishli),  “Samarqand go'sht-sut  savdo” 
AJ  (25  %  davlatga  tegishli),  “Jarqo'rg'onneft”  AJ  (46,3  %  davlatga 
tegishli) kiritish mumkin.
Quyidagilar  ustav  fondiga  davlat  ulushi  foiz  hisobida  kiritilgan: 
O'zbekgeofizika  AJ  (40,2  %  davlatga  tegishli),  Xo'jayli  MTP  (46,9  % 
davlatga tegishli), Yangiyo‘1 MTP (62,5  %  davlatga tegishli), Pskent MTP 
(37,4 % davlatga tegishli) va h.k.
Bugungi  kunda  davlat  sektori  937  ta  davlat  korxonasi,  shuningdek 
2434  ta  aksiyadorlik  jamiyatlari  va  394  ta  mas’uliyati  cheklangan 
jamiyatlaming pay va ulushlaridan iborat.  Davlat sektori neft,  gaz  sanoati, 
elektroenergetika  va  kimyo  sanoati  kabi  tarmoqlarda,  transport,  aloqa  va 
kommunikatsiya  tizimida  salmoqli  o'rin  tutadi.  Ko'pgina  korxonalar, 
kompaniyalar,  korporatsiya  va  uyushmalarlaming  ustav  jamg'armasida 
ham  davlat  ulushi  anchagina  katta  qismini  tashkil  etadi.  ...davlat 
ulushining 
haddan 
ziyod 
yuqori 
bo'lishi 
ulami 
boshqarishni 
murakkablashtirib 
yubormoqda, 
mutlaqo 
keraksiz 
boshqamv 
tuzilmalarining 
korxonalar  xo'jalik 
faoliyatiga  aralashuvi 
zararli 
oqibatlarga olib kelmoqda.  Ulaming rahbarlari o'z qo'lida davlat ulushi va 
aksiyalarini to'plab olib, eski ma’muriy buyruqbozlik asosidagi boshqaruv 
usullaridan  foydalangan  holda  xususiylashtirish  jarayonlarini  sun’iy 
ravishda  sekinlashtirib,  korxonalaming  iqtisodiy  erkinligini  cheklab 
qo'ymoqda, tashabbus va tadbirkorlik rivojiga, iqtisodiyotni erkinlashtirish 
jarayonini chuqurlashtirishga yo'l bermayapti1.
Startegik  ahamiyatga  ega  bo'lmagan  aksiyadorlik  jamiyatlarida 
davlat  ulushini  saqlab  turishning  umuman  hojati  yo'q.  Bu  ulushni  fond 
bozorida,  jumladan,  salohiyatli  xorijiy  investorlarga  paysalga  solmay 
sotishni hayotning o'zi taqozo qilmoqda2.