Тми, профессор, и ф. н

www.interfinance.uz 

6
қаратилган бўлса, маржинал йўналиш вакиллари аксинча, диққатни 
истеъмолчига қаратдилар, классик назарияда эса унга деярли ўрин берилмаган. 
Улар дастлаб истеъмолчи танловига алоҳида диққат қаратган-лар. Кейинчалик 
ишлаб чиқариш ва тақсимотга ҳам эътибор қаратишди.
Неокелассик йўналиш кембриж, австрия, лозанна мактабларини ўз ичига 
олади. Келгусида кембриж мактаби вакиллари: кейнсчилик, неокейнсчилик 
тарафдорлари макроиқтисодий таҳлилга диққат қаратган бўлса, австрия, лозанна 
мактаблари, улар асосида ХХ асрда вужудга келган неоклассик назариялар: 
монетаризм, таклиф назарияси, рационал кутиш назариялари намоёндалари 
микроиқтисодий таҳлилга диққат қаратдилар. 
Маржинал йўналишни деярли барча иқтисодчилар иқтисодий фанда 
революция ясаган йўналиш деб тан олишади ва у назариядаги янгича ғоялари 
учун неоклассик назария деб ҳам аталади. Шу билан бирга бу назария бир-
биридан келиб чиқувчи методологик хусусиятларга эга. 
1. Методологик индивидуализм. Меркантилистлар ва классиклардан 
фарқли ўлароқ холистик
2
ёндашув ўрнига (синфлар, мамлакат, халқлар бойлиги 
кабилар эмас) методологик индивидуализмга, яъни ижтимоий-иқтисодий воқеа-
ҳодисаларни 
алоҳида 
индивидлар
3
саъйи 
ҳаракати, танлови 
билан 
тушунтиришади. 
2. Статистик ёндашув. Иқтисодий тизимни динамик эмас, статистик 
аспекти, иқтисодиётни қандай ўзгаришидан кўра унинг қандай тузилгани кўпроқ 
қизиқтирган. Унинг динамик ўзгаришини дискрет статистик ҳолатнинг оқибати 
деб билишган. Уларга А. Смит томонидан умумий тарзда қўйилган ва «Халқлар 
бойлиги»да ечилган ўз манфаатларини кўзлаб иш тутувчи индивидлардан иборат 
тизим қандай қилиб емирилмай, амал қилиши тинчлик бермаган. 
3. Мувозанатли ёндашув. Маржиналистлар оддий статистик ҳолатни 
эмас, айнан мувозанатли ҳолатни қисқа муддатли ўзгаришларга нисбатан 
барқарор ҳолатни тадқиқ этишга интилишган.
4. Иқтисодий рационаллик. Индивид учун вазият бошқа муқобил ҳолат-
ларга қараганда ижобий, афзал бўлса бундай ҳолат оптимал, рационал бўла-ди.
4
Маржиналистлар учун хўжалик юритувчи субъектларнинг ўз мақсад-ларига 
максимал даражада эришишлари: истеъмолчилар (уй хўжалиги) учун юқори 
нафлилик, ишлаб чиқариш (фирмалар) учун фойда олиш муҳим. 
2
(Холизм – юнонча holos – ҳамма, барча, бутун. Дунёни ижодий эволюция натижаси деб қаровчи идеалистик 
таълимот) 
3
Индивидуум (индивид) – лот. individuum – 1) биол. жон эгаси, ҳарбир эот, мустақил яшовчи организм; 2) 
алоҳида одам, шахс. 
4
Бу ерда иқтисодий рационаллик тор маънода мақсадли функцияни максималлаштириш маъносида қўлланилган. 
Бошқа ижтимоий фанлар ва амалиётда рационаллик одатда мақсадга мувофиқ, энг мақбул маъноларида 
қўлланилади. Рационал – лот. rationalis – оқилона, мантиқий; ratio – ақл, идрок, фаҳм, зеҳн. 

---

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий электрон журнали. № 5, октябрь, 2017 йил