Tkti-2020. 5-маъруза. Махсус фанларни ўқитиш методлари ва шакллари

2. Интерфаол таълим усуллари.
Интерфаол таълим усуллари талабаларда мулоҳаза юритиш, мустақил фикрлаш, танқидий фикрлаш, мулоқот маданиятини шакллантириш, мустақил изланиш ва муаммонинг ечимини топиш малакаларини шакллантиради.
Ҳозирги кунда интерфаол усуллар жуда кўпайиб кетган. Биз уларнинг кенг тарқалган, махсус фанларни ўқитишда қўлланилиши мумкин бўлган айримлари устида тўхталиб ўтамиз.
1) «Танишув» усули
Бу усул талабаларни бир-бирлари билан таништириш, самимий дўстона муносабат ва ижодий муҳит яратиш, талабаларнинг ижодий имкониятлари ва шахсий сифатларини очиш мақсадида ўтказилади.
Дастлаб ўқитувчи талабаларни туғилган фасли бўйича кичик гуруҳларга ажратади ва қуйидаги топшириқларни берилади:

• 
  ўз туғилган фаслини таърифлаш (бадиий, мусиқий, саҳнали, ҳазил-мутойибали ва ҳоказо кўринишда);
  
• 
  бир фаслда туғилганларнинг умумий ўхшашликлари ва ўзига хос томонлари билан таништириш;
  
• 
  талабаларнинг бу фаслдаги фаолиятини сўзлаб бериш;
  
• 
  бошқа гуруҳ катнашчиларига бағишланган фикр ёки ижодий тилаклар билдириш.
  

Охирида ўқитувчи қуйидаги саволлар бўйича савол-жавоб уюштиради:

• 
  бир-бирингиз ҳакида нималарни билиб олдингиз;
  
• 
  аудиторияда бир-бирингизга кўникиш ҳолати қандай ўзгарди;
  
• 
  қандай муаммолар ҳал килинди;
  
• 
  талабалар қандай сифатларини кўрсата олдилар;
  
• 
  ўзингиз учун қандай хулоса чиқардингиз;
  
• 
  демак биз қандаймиз?
  

«Танишув» усулининг бошқа вариантларда ҳам қўлланилиши мумкин.
2) «Тушунчалар таҳлили» усули
Ушбу усул ўқув материалини ва мавзу бўйича таянч тушунчаларни ўзлаштириб олинганлик даражасини аниқлаш, ўз билимларини мустақил равишда эркин баён этиш, ўзининг билим даражасини баҳолаш, якка тартибда ва гуруҳа ишлаш, ўзгаларнинг фикрини ҳурмат қилиш, шунингдек ўз билимларини тизимга солишга ўргатади.
Машғулотни ўтказиш тартиби:

• 
  талабалар гуруҳларга ажратилади;
  
• 
  талаб ва қоидалар билан таништирилади;
  
• 
  тарқатма материаллар тарқатилади.
  
• 
  талабалар якка тартибда тарқатма материалда берилган тушунчалар билан танишадилар;
  
• 
  ҳар бир талаба тарқатма материалдаги берилган тушунчалар ёнига уни қандай тушунганлиги ҳақида изоҳ ёзади;
  
• 
  ўқитувчи берилган тушунчаларни ўқийди ва жамоанинг фикрини йўналтириб туради, ҳар бир тушунча жамоа бўлиб муҳокама қилинади, кейин экранда ҳар бир тушунчанинг изоҳи берилган слайд чиқарилади;
  
• 
  ҳар бир талаба ўз жавобидаги фарқларни аниқлайди, хулоса чиқаради, ўзини баҳолайди ва билимларини мустаҳкамлайди.