|
Taktika — ilimiy strategiya menen muwapıqlastırılg’an anıq basqarıw minez-qulqı. Taktik joybarlaw tez hám anıq nátiyjelerdi alıw ushın onsha úlken bolmaǵan waqıt ushın islep shıǵıladı. Joybarlastiriw tómen tekshe ushın da ámelge asıriladı. Onı operativ joybarlaw dep ataladı. Bul joybarlawdıń hasası bolıp esaplanadi. Operativ jobalarda iskerlik standartı, jumıstı bayanlaw hám usilar siyaqli. Hár bir adam shólkemdiń ulıwma hám bas maqsetine erisiw ushın óz kúshin jóneltiriwi kerek, degen maqsette sistemaǵa kiritiledi. Rawajlandırıwdıń hámme ush kórinisi bas yamasa uluwma joba yamasa reje dep ataliwshi ulıwma sistemanı quraydı. Basqarıw funksiyası degende, ol yamasa bul ob'yektni basqarıwǵa tiyisli anıq wazıypalardı sheshiwge qaratılǵan bir túrdegi jumıslar kompleksi túsiniledi. Sonday eken, basqarıw turaqli funksiyalar arqalı ámelge asıriladı.
Basqarıw funksiyalarınıń mazmunı ol yamasa bul iskerlikti shólkemlestiriwden kelip shıǵadı. Mısalı, islep shıǵarıw procesin baslaw jáne onı bárha dawam ettiriw ushın :
- islep shıǵarıw quralları, texnika ;
- shiyki onim;
- energiya ;
- transport sıyaqlı materiallıq támiynat quralları zárúr.
Sonnan keyin basqa bir qatar shólkemlestirilgen funksiyalar kelip shıǵadı. Funksiyalar iskerlik túrlerin, sub'yektning basqarıw ob’ektine anıq tásir qılıw baǵdarların sáwlelendiredi.
Basqarıw funksiyaları - kóp qırlı túsinik bolıp tabıladı. Usınıń sebepinen olardı zárúrli belgiler boyınsha gruppalarǵa ajıratıp úyreniw zárúrligi payda boladı.
Basqarıw funksiyaları :
1. Qollanıw hám paydalanıw kólemine qaray:
- ulıwma (tiykarǵı ) funksiyalar ;
- anıq funksiyalar.
2. Basqarıw iskerligi túrlerine qaray:
- ekonomikalıq funksiyalar ;
- sotsial funksiyalar ;
- ruwxıy -bilimlendiriw funksiyalar ;
- shólkemlestirilgen funksiyalar.
3. Ob’yektti qamtıp alıwına qaray:
- turaqli funksiyalar ;
- tarmaq funksiyaları.
4. Miynet bólistiriwi belgisine qaray:
- baslıqtıń funksiyaları ;
- atqarıwshınıń funksiyaları.
Basqarıw funksiyalarınıń mánisi, klassifikaciyası hám mazmunın úyreniw basqarıwdıń pútkil procesin tártipke salıp turıw ushın zárúr bolıp tabıladı, sebebi joqarıda aytıp ótkenimizdey, basqarıw mazmunı process retinde onıń funksiyalarında kórinetuǵın boladı.
Batıs menejmentiniń búgingi zamanagóy teoriyası basqarıw funksiyaların klassifikaciyalawda, bárinen burın onıń tómendegi tiykarǵı (ulıwma ) funksiyalarına ústin turatuǵınlıq beredi:
• rejelestiriw;
• shólkemlestiriw;
• ta’rtipk salıw ;
• qadag’alaw;
xoshametlew (motivlastırıw ).
Basqarıw iskerliginiń túrlerine kóre, funksiyalar tómendegishe boladı :
- basqarıwdıń ekonomikalıq funksiyaları, yaǵnıy, pullardıń shen'ber aylanıwın ámelge asırıw, ónim islep shıǵarıw hám xızmetler kórsetiw, marketing xızmetin sho'lkemlestiriw hám t.b.
- basqarıwdıń sotsial funksiyaları : miynet sharayatın jaqsılaw, xızmetkerlerdiń turaq-jayǵa zárúriyatın qandırıwǵa járdem beriw, materiallıq xoshametlewdi támiyinlew, social qorǵawdı támiyinlew h.t.b
- basqarıwdıń ruwxıy -bilimlendiriw funksiyaları : xızmetkerlerdi insaniyliq, jaqsılıq, miyir-shápáátli hám óz-ara mu'nasebetlerde taqatlı bolıw ruwxında tárbiyalaw hám t.b.
- basqarıwdıń shólkemlestirilgen funksiyaları, yaǵnıy, tálim procesin shólkemlestiriw, óz-ara baylanıslardı ornatıw hám muwapıqlastırıw, wazıypalar bólistiriw, basqarıw apparat jumisshilar ortasında juwapkershiliklerdi belgilew hám t.b.
Belgilengen funksiyalar bir-biri menen baylanıslı hám málim dárejede tártipke salınǵan kóp elementlerden, strukturalıq bólimlerden ibarat bolıp, olar pútinlikke iye. Sol sebepli hám taǵı basqarıw processinde olardıń qandayda-birı da itibardan shette qalmawı kerek.
Basqarıwdıń funksiyalarınan ja'ne birewi - bul tarmaqlı basqarıw menen aymaqlıq basqarıwdıń proporcionallıǵın támiyinlew bolıp tabıladı. Hár bir kárxana qanday da bir tarmaqqa kiredi. Áyne waqıtta ol bir rayon aymaǵında jaylasqanlıǵı tárepinen jergilikli islep shıǵarıw - aymaqlıq kompleksine kiredi. Basqarıw processinde bul funksiya da aymaqlıq, tarmaq mápin go'zlewi kerek. Tarmaqqa tiyisli bo'gan basqarıw funksiyaları zárúr. Busiz tarmaq «jog’aladi», birden-bir texnikalıq hám texnolorgiya siyasatın ámelge asırıw hám pútkil tarmaqqa tiyisli basqa mashqalalardi sheshiw qıyın boladı.
Basqarıwdıń aymaqlıq funksiyaları da zárúr. Bul funksiya arnawlı bir rayon, wálayatta jaylasqan túrli rayon tarmaqlarǵa qarawlı kárxanalar iskerligin muwapıqlastıradı, rasional baylanıslardı ornatiliwin támiyinleydi. Belgilengen funksiyalardan tısqarı basqarıwdıń ayriqsha anıq funksiyaları da bar. Basqarıwdıń ayriqsha anıq funksiyaları degende arnawlı bir basqarıw organına jáne onıń basqarıwshısına anıq biriktirilgen jumıslar, juwapkershilik, maqset hám oǵan erisiw quralları kompleksi túsiniledi.
Tiyisli funksiyalardıń tolıq hám sapalı atqarılıwına ulıwma basshılar - direktor, onıń orınbasarları, buwin hám bólimler basshıları sonıń menen birge, xizmet kórsetiw bólimleri basshıları hám basqalar juwapker.
Do'stlaringiz bilan baham: |
