Tilshunoslik nazariyasi

Sintetik qurilish. Grammatik ma’noning sintetik usul bilan ifodalanishiga asoslangan qurilish.
Sintetik tillar. Grammatik ma’nolar shakl yasovchi affikslar vositasida ifodalanadigan tillar. Mas., rus va nemis tillari.
Sintetik usul. Grammatik ma’noning affikslar vositasida hosil bo’lishi, ifodalanishi.
Sinxroniya. Tilning hozirgi tuzilishini, holatini o’rganish.
So’z turkumlari. So’zlarning umumiy leksik, grammatik xususiyatlariga ko’ra guruhlari. So’z turkumlari uch guruhga bo’linadi:
1) mustaqil so’z turkumlari;
2) yordamchi so’z turkumlari;
3) oraliq (alohida) so’z turkumlari.
Sotsiolingvistika (lot. soci (etas) – jamiyat + lingvistika). Tilshunoslikning tilning ijtimoiy yashashi va ijtimoiy taraqqiyoti sharoitlarini o’rganuvchi sohasi.
Strukturalizm. Tildagi ichki aloqalar va bosqichlar o’rtasidagi bog’lanish-larni o’rganuvchi oqim.
Sun’iy til. Insonning tabiiy tilidan farq qiluvchi, shaxslar tomonidan maxsus ishlab chiqilgan yordamchi til. Mas., esperan­to (L.Zamengof, 1887), volapyuk (I.Shleyer, 1870) kabi.
Supersegmental fonetika (prosodika). Nutqning bo’gin, takt, fraza kabi birliklarini o’rganuvchi fonetika bo’limi.
Tabiiy til. Kishilar o’rtasida aloqa, fikr almashuv vositasi sifatida qo’llana-yotgan eng muhim aloqa vositasi.
Tabu. Diniy e’tiqod, irim, qo’rqish ta’sirida ayrim so’zlarning qo’llanishini cheklash va man etish; ishlatilishi cheklangan so’zlar. Masalan, chayon so’zi o’rnida eshak, oti yo’q so’zlarining qo’llanishi.
Takt. Yagona urg’u bilan aytiladigan bir yoki bir necha bo’g’inning ulanishidan tashkil topgan frazaning bir bo’lagi. Masalan, Odob salomdan boshlanadi. Gapda uchta takt bor: odob, salomdan, boshlanadi.
Tarixiy-an’anaviy tamoyil. So’z, asos va qo’shimchalarni qanday talaffuz qilinishi, eshtilishidan qa’ti nazar tarixiy an’analarga muvofiq yozilishi. Masalan, Bobur, Navoiy, taqozo, musicha, kabutar kabi.