Tilshunoslik nazariyasi



Download 70 Kb.
bet2/12
Sana07.07.2022
Hajmi70 Kb.
#754878
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
Tilshunoslik nazariyasi

Amaliy tilshunoslik. Tilshunoslikning lingvistik masalalarni amaliy yo’l bilan o’rganuvchi sohasi. Amaliy tilshunoslik mashinaviy tarjima va yozuv, imlo masalalari bilan shug’ullanadi.
Amorf tillar (yun. amorphos – shaklsiz). Affikslarga ega bo’lmagan, so’zlar orasidagi grammatik aloqalar bitishuv yo’li bilan yoki yordamchi so’zlar vositasida ifodalanadigan tillar. Masalan, xitoy tili.
An’anaviy tilshunoslik. Tilshunoslikdagi faqat til qismlari va tuzilishining ichki munosabatlarini, bog’liqliklarini yoritish bilan birga til va tafakkurning o’zaro munosabati, tilning jamiyat bilan, shu tilda so’zlashuvchi jamoa bilan aloqasi kabi masalalarni o’rganadigan yo’nalishi.
Analitik tillar. Grammatik ma’nolar yordamchi so’zlar, so’z tartibi, ohang yordamida ifodalanadigan tillar. Masalan, ingliz, frantsuz, ispan tillari analitik tillar guruhiga kiradi.
Aralash (gibrid) til. Tillarning aralashib ketishi natijasida hosil bo’lgan sun’iy til. Masalan, pidjin-inglish tili (Yaponiya, Tinch Okeani orollari).
Areal lingvistika. Tilshunoslikning lingvistik areallarni o’rganish bilan shug’ullanuvchi sohasi.
Apokopa. So’z oxiridagi undosh tovushlarning tushib qolishi. Apokopa asosan o’zlashma so’zlarda ro’y beradi. Masalan, to’rt > to’r, qirq > qir, xursand > xursan, farzand > farzan kabi.
Asos morfema. Lug’aviy ma’no anglatadigan, boshqa ma’noli qimlarga bo’linmaydigan, so’z va so’zshakli yasash uchun asos bo’ladigan morfema. Masalan, ishchi, suvsiz, olmalar, bolacha so’zlaridagi ish, suv, olma, bola asos morfemalardir.
Assimilyatsiya (yun. assimilatio – o’xshab ketish). So’z tarkibidagi tovushlarning o’zaro ta’siri natijasida birini ikkinchisiga o’xshashlik tomon o’zgarishi. Masalan, ishni – ishshi, ochdi – ochti, otdan – ottan, otni – otti, bizni – bizzi, ketdi – ketti kabi.
Bilingvizm. Ikki tillilik.
Bo’g’in. Bir havo zarbi bilan aytiladigan tovush va tovushlar majmui. Bo’g’in qanday tovush bilan bitganligiga ko’ra ikki xil bo’ladi:
1) ochiq bo’g’in – unli tovush bilan bitgan bo’g’in: o-i-la, to-la, lo-la kabi;
2) yopiq bo’g’in – undosh tovush bilan bitgan bo’g’in: tong, kun-duz, to’p-lam kabi.
Bobo til. Ma’lum tillar oilasining kelib chiqishi va shakllanish uchun manba, asos bo’lgan til. Masalan, turkiy tillar oilasi uchun qadimgi turkiy til bobo tildir.
Degeminasiya. So’zdagi cho’ziq undoshlarning cho’ziqlikni yoqotishi. Bu termini o’zbek tilshunosligida dastlab A. Nurmonov qo’llagan. Masalan, chillaki > chilaki, kichikkina > kichikina kabi.

Download 70 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish