"Tilshunoslik" kаfedrаsi mudiri U. Qo’ziyevga uzb cu 20 203-2-kurs

Umumiy xulosalar

So‘nggi yillarida o‘zbek tilshunosligi frazeologizmlarning strukturalgrammatik, semantik-uslubiy, funksional-pragmatik va antropotsentrik jihatdan o‘rganish sohasida muayyan yutuqlarga erishdi, bir qator yangi monografiyalar, risolalar, o‘quv qo‘llanmalari, ilmiy maqolalar, frazeologik lug‘atlar yaratildi, bir necha nomzodlik dissertatsiyalari hamda doktorlik dissertatsiyalari himoya qilindi. Frazemadan anglashiladigan ma'no uning tarkibidagi leksemalardan anglashiladigan ma'nolarning oddiy (arifmetik) yig‘indisi bo‘lmay, umumlashma, ustama ma'no, ayni vaqtda ko‘chma ma'no sifatida gavdalanadi. Frazeologik ma’noning o‘ziga xosligi frazemalar o‘rtasidagi ma’noviy munosabatlarning tabiatini belgilab beradi. Frazemalarning leksemalar bilan kechadigan sinonimik, antonimik, darajali munosabatlari frazemalararo munosabatlardan farqlidir. Bunda frazeologik ma’noda leksik ma’nodan farqli o‘laroq nominatsiya bilan bir qatorda konnotatsiyaning doimiy mavjudligi, obrazga egalik kabilar ahamiyatlidir. Frazeologizmlar dunyo, obyektiv borliq va jamiyat haqida madaniy ma’lumot tashuvchi lingvomadaniy birlik hisoblanadi. Shuning uchun ham frazeologik birliklar o‘zida xalq mentaliteti va madaniyatini saqlovchi “hikmatlar xazinasi” bo‘lib, ular avloddan avlodga meros qilib qoldiriladi. Antonimlar bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlarning deyarli barchasida mazkur hodisa bir so‘z turkumi doirasida mavjud deb qaralgan. Ammo leksik birliklardagi qarama-qarshilikning ifodalanishi turli turkum doirasida ham kuzatiladi. Turkumlararo antonimlik antisemiya munosabatidir. Antisemiya hodisasini frazemalarda ham o‘rganish maqsadga muvofiqdir. Frazemalarning o‘zaro va leksemalar bilan qarama-qarshi ma’no anglatishi tabiiy bo‘lgan holda, frazemaning aniq bir turkumga xos ekanligini aniqlash mushkul. Bizningcha, frazemalarni muayyan turkumga sun’iy ravishda tirkash to‘g‘ri emas. Frazemalarga turkumlik xos emas. Shuning uchun frazema va leksemaning qarama-qarshi ma’no anglatishini antonimiya emas, antisemiya chegarasida o‘rganish kerak.