Tilshunoslik fani – til haqidagi fan Tilshunoslik fanining obyekt va predmeti

Undosh tovushlar tasnifi. Tildagi undoshlar sistemasi konsonantizm deb ataladi. Har bir til o‘ziga xos undoshlar sistemasiga ega. O’zbek adabiy tilida undoshlar sistemasida 25 ta undosh fonema bor. b,v,g,d,z,j,dj,y,k,l,m,n,p,r,s,t,f,x,ts,ch,sh,q,g‘,h,ng. Bu fonemalardan ikkitasi yozuvda alohida harflar bilan ifodalanmaydi (dj, ng). Jo‘ja, jiyda kabi so‘zlarda uchraydigan til oldi, qorishiq, jarangli dj tovushi j bilan, til orqa, jarangli, burun tovushi esa harflar birikmasi ng bilan beriladi: yangi, chang so‘zlaridag kabi.

Undoshlarni xarakterlash va tasnif qilish unlilarga nisbatan ancha murakkab. Chunki undoshlar artikulyatsiyasi jarayonida havo oqimi muayyan to‘siqqa uchraydi va aynan shu joy ushbu tovushning aniq paydo bo‘lish o‘rnini belgilaydi. Shundan kelib chiqib, undoshlar hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra tasnif qilinadi. To‘siqning kuchli va kuchsizligi esa tovushlarning paydo bo‘lish usulini aniqlaydi: agar to‘siq kuchli, mustahkam bo‘lsa, tovushlar portlab chiqadi, agar bo‘shroq bo‘lsa, tovushlar sirg‘alib chiqadi. Undoshlar talaffuzida ovozga muayyan miqdorda shovqin ham qo‘shiladi, shunga ko‘ra undoshlar jarangli va jarangsiz bo‘lishi mumkin. Ana shu xususiyatlardan kelib chiqib, undosh tovushlar:

• 
  paydo bo‘lish o‘rniga ko‘ra;
  
• 
  artikulyatsiya usuliga ko‘ra;
  
• 
  ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra tasnif qilinadi.