Tili va adabiyoti universiteti



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/217
Sana01.01.2022
Hajmi1,78 Mb.
#281903
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   217
Bog'liq
MATNLINGVISTIKASI-converted

Ванников  Ю.В.  Синтаксис  речи  и  синтаксические  особенности  русской  речи.  –М.:  Русский 
язык, 1979. –С. 92-94.  
    
120
  
   
Словарь иностранных слов... –С. 460.
 


 
67 
sintaktik  aloqalarning  uzilishi,  buzilishidan  iboratligini  aytadi.
121
  Hamonki, 
“separatizatsiya”ning  mohiyati  gapga  xos  bo‘lgan  sintaktik  aloqalarning 
buzilishidan  iborat  ekan,  uni  ilova  konstruksiyalar  bilan  tenglashtirib 
bo‘lmaydi.  Chunki  “ilova”da  keyin  qo‘shilganlik  ta’kidi  hamisha  mavjud, 
ya’ni  oldin  tayyor  gap  bor,  keyin  unga  qo‘shimcha  qilib,  boshqa  tuzilma 
tirkaladi.  Separatizatsiyada  esa  mohiyatan  muayyan  sintaktik  tuzilmaning 
mavjudligi,  ayni  shu  tuzilmaning  o‘zini  qismlarga  ajratish  nazarda  tutiladi. 
Boshqacha  qilib  aytganda,  separatizatsiya  butunni  qismlarga  ajratish,  ilova 
esa muayyan butunga boshqa qismni qo‘shishdan iborat hodisalardir. Ana shu 
ma’noda separatizatsiya parsellyasiyani o‘z ichiga oladi. 
Gapning nutqiy bo‘laklanishi nemis tilining E.I.Shendels, E.Rizel kabi 
yana  boshqa  tadqiqotchilari  tomonidan  “izolyasiya”  termini  ostida  ham 
o‘rganilgan.  Bunda,  albatta,  muayyan  gapdan  ma’lum  bir  qismni  ajratib 
alohidalashga 
urg‘u 
berilgan. 
Shubhasizki, 
bunday 
alohidalash 
parsellyasiyaning mohiyatiga ham xosdir. 
 Gapni  nutqda  muayyan  qismlarga  –  segmentlarga  ajratish  hodisasi 
tilshunoslikda  “segmentatsiya”  nomi  bilan  ham  yuritiladi.  Sh.Ballidan 
boshlangan  segmentatsiya  nazariyasi
122
  turli  tilshunoslar  tomonidan 
rivojlantirildi,  bu  hodisaning  matnni  ekspressiv  bo‘laklash,  ekspressiv 
konstruksiyalarni  shakllantirish  va  shu  asosda  tegishli  birliklarning  mantiqiy 
va poetik aktuallashtirish uchun juda katta imkoniyatlar manbai ekanligi turli 
tillar  materiallarida  tahlil  etildi.
123
    Tabiiyki,  segmentatsiya  deyiladigan  bu 
nutqiy  hodisa  turli-tuman  kommunikatsiya  jarayonlarida  so‘zlovchining  u 
yoki  bu  estetik  maqsadiga  uyg‘un  holatda  xilma-xil  ko‘rinishlarga  ega 
bo‘ladi,
124
  albatta,  parsellyasiyani  ham  segmentatsiyaning  ana  shunday 
ko‘rinishlaridan biri deb qarash mumkin. 
 Rus  tilshunosi  N.Y.Shvedova  gapning  yuqoridagi  kabi  nutqiy 
bo‘laklanishi  hodisasini  “sintagmalar  aktualizatsiyasi”  deb  nomlaydi. 
Uningcha,  sintagmalarni  ta’kidli  pozitsiyaga  chiqarish,  ya’ni  muayyan 
sintagmalarni  gapning  yo  boshiga,  yoki  oxiriga  chiqarish  yo‘li  bilan 
sintagmalar  aktualizatsiyasi  voqe  bo‘ladi.
125
  U  shunday  yozadi:  “Eng 
ta’sirchan usul sintagmani alohida gaplarni ajratishga xizmat qiladigan pauza 
bilan  ajratib,  gap  oxiriga  chiqarishdir.  Bunday  ajratib  olish  ayni  sintagmaga 
nisbiy  mustaqil  ma’no  beradi.  Bu  hodisa  ...  nutqni  ekspressiv  maqsadda 
 
       
121
 Адмони В.Г. Синтаксис современного немецкого языка. –Л.: Наука, 1973. –С.354-355. 
        
122
  Балли Ш. Общая лингвистика и вопросы французского языка. –М., 1955. –С. 75. 
        
123
  Акимова Г.Н. Новое в синтаксисе современного русского языка. –М.: Высшая школа, 1990. –
С. 87-92.  
       
124
  Рогожникова  Р.П.  О  соотносительных  конструкциях  простого  и  сложного  предложения, 
построенных по принципу сегментации // Мысли о современном русском языке.  –М.: Просвещение, 
1969.-С.118 – 125; Долинина К.А. Стилистика французского языка. –Л.: Просвещение, 1978. –С. 191-
195. 
        
125
 

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish