Tili va adabiyoti universiteti

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Абдуллаев Ф. Хоразм шевалари. – Тошкент, 1961.
2. Дешериев Ю.Д. Законименности позвития взаимедествия языков и советком 
обшества. – Москва. 1966. 
3. МадраҳимовO. Ўзбек тилининг ўғуз лаҳжаси. – Тошкент: Фан, 1973. 
4. Ўзбек тили лексикологияси. – Тошкент: Фан, 1981. 

---

63 
5. Шоабдураҳмонов Ш. Ўзбек адабий тили ва ўзбек шевалари. – Тошкент: Фан, 
1962 
 
 
Botu she’riyatida badiiy takror 
Literary repetition in botu’s poetry 
Toʻxtaboyeva Muyassarxon Sobirovna
*
 
Annotation
: This article describes a variety of the repetition, which is one of the 
syntactic means that serves for the compositional integrity of the literary text, and to what extent 
it served the literary purpose of the poet. 
Key words
: repetition, literary text, vertical repetition, horizontal repetition, grammatical 
repetition, poetic means.
Botu she’rlari tilining jozibali boʻlishini ta’minlagan vositalardan biri poetik takrordir. 
Badiiy matnda takrorlarning qoʻllanishi oʻziga xos koʻtarinkilikni, tantanavorlikni vujudga 
keltiradi, shuningdek, aytilayotgan fikrni alohida ta’kidlash, tasdiqlash, kengroq ifodalash kabi 
vazifalarni bajaradi. 
Tilshunoslikda takroriy boʻlaklar matn qismlarini bogʻlovchi hamda matnni 
shakllantiruvchi asosiy vositalardan sanaladi. Ya’ni “birinchi gapda qoʻllangan ayrim affikslar, 
soʻz, soʻz birikmasi yoki gaplarning keyingi komponentlar tarkibida takroran qoʻllanishi orqali 
matn shakllantirilishi mumkin [Yoʻldoshev, 2007: 30]. Bunda ijodkor e’tibor qaratgan 
tushunchani ketma-ket yoki matnning qaysidir oʻrinlarida, masalan, matnning boshida kelgan 
biror fikrni matn oxirida takror qoʻllashi mumkin va bu hodisa muayyan poetik maqsadni 
anglatadi. Shu sababdan, takrorlarni tekshirishda uning badiiy matnda qay yoʻsinda yuzaga 
kelishini anglab olish lozim. Takror badiiy matnda nafaqat matnni shakllantiruvchi sintaktik 
vosita sifatida, balki ijodkorning turli badiiy niyatini yoritishga xizmat qiluvchi poetik vosita 
sifatida ham qimmatlidir.
Botu ijodiy olamida takrorlar oʻziga xos badiiyatga egaligini kuzatish mumkin. Oʻz 
davrida Fitratning nazariga tushib [Karimov, 2013: 25], badiiy jihatdan yuksak baholangan 
mashhur “Soʻrma” she’rining ham dastlabki toʻrt qatori 
soʻrma
soʻzining takrori bilan 
boshlanadi. Ushbu soʻzning takror qoʻllanishi shoir ichidagi dardning yuki nihoyatda ogʻir 
ekaniga ishora qilib, bu yuk uning ich-u tashini, ya’ni koʻz-u yuzi, koʻngli-yu, xayolini 
ezayotganini yana-da yorqin ifodalashga xizmat qilgan. Natijada she’rning badiiy ruhi kuchayib, 
fikr ta’sirchanligiga erishilgan
†
: