Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Sango doyim bo ‘lub davlat qushi rom, 

Shikorandoz-u

2

 dastomuz

3

 

bo‘lsun [5, 103] 

Keltirilgan g‘azalning 4-baytining 1-misrasi hazaji musaddasi maqsurda 

yaratilgan.  Chunki,  so‘ngi  ruknda  kelgan  “rom”  hijosi  tarkibida  “o”  cho  ‘ziq 

tovushi  ishtirok  etgan.  Aruzshunos  D.Yusupovaning  ta’kidlashicha,  tarkibida 

cho‘ziq unlisi bo‘lgan yopiq bo‘g‘inning oddiy yopiq bo‘g‘indan farqi shundaki, 

uning  tarkibida  nisbatan  cho‘ziqroq  talaffuz  qilinuvchi  unlilar  (aksariyat 

holatlarda  “o”,  “е”,  “u”  tovushlari)  qatnashadi 

[6,  13].

  Shuning  uchun  biz 

keltirilgan baytning 1-misra oxirgi hijosini o‘ta cho‘ziq hijo deb belgiladik.

 

Muhammad Rizo Ogahiyning 9-sinf darsligida keltirilgan keyingi she’ri 

“Ustina”  radifli  g‘azali  bo‘lib,  o‘zbek  adabiyotining  durdonalaridan  biri 

hisoblanadi.  “G‘azalda  yorning  cheksiz  go‘zalligi  ta’riflanadi,  lirik 

qahramonning ishqdagi o‘rtanishlari tasvirlanadi [5, 138]. G‘azal 

 

Mushkin qoshining hay’ati ul chashmi jallod ustina, 

Qatlim uchun “nas” keltirur “nun” eltibon “sod” ustina [5, 104]. 

 

singari matla’ bilan boshlanib, rajazi musammani solim (– – V –/– – V –/– 

–  V  –/–  –  V  –)  vaznida  yozilgan.  Mazkur  o‘lchov  sheʼriyatimizda  keng 

qo‘llanilgan bo‘lib, qator mumtoz kuylarga mos tushadi. “Rajazi musammani 

solim vazni mustafʼilun (– – V –) aslining aynan takroridan hosil bo‘ladi” [3, 24].  

                                                           

2

 Shikorandoz – ov qiluvchi. 

3

 Dastomuz – qo‘lga o‘rgatilgan. 

---

 

868 

Matla’ taqti’sini jadval asosida koʻzdan kechiramiz: