Tildagi ayrim so’zlar shakily jihatdan, ayrimlari ma’no jihatdan, bir xillari esa talaffuzi jihatidan o’xshash bo’ladi

– ni
 
qo‘shimchasi 
bilan, haqda, 
- da 
qo‘shimchasi 
bo’ylab, ichra, bilan, -
 
dan
 
qo‘shimchasi 
sababli, orqali, tufayli, osha, bo’ylab, uzra, ichra, bo’yicha, 
to’g’risida, bilan, uchun
ko‘makchilari bilan sinonimik munosabatga kirishadi.
R.Qo‘ng‘urovning quyidagi gaplariga e‘tibor beraylik: «Hozirgi o‘zbek tilida 
 
maktab tomon kuzatib bordi
, deyish mumkin bo‘lgan holda, funksiyasi bir xil 
bo‘lishidan qat‘iy nazar, 
qarab, qadar 
kabi ko‘makchilarning belgisiz tushum 
bilan 
maktab qarab, maktab qadar 
tarzida qo‘llab bo‘lmaydi. Bu ko‘makchilar 
kelganda tobe so‘z, albatta belgili qo‘llanilishi kerak. Aks holda fikr noaniqligi 
kelib chiqadi, aytilmoqchi bo‘lgan fikr eshituvchiga yetib bormaydi. 
Maktab 
so‘zini jo‘nalish kelishigi qo‘shimchasisiz yuqoridagi ko‘makchilar bilan 

---

25 
birgalikda qo‘llab ko‘raylik: Karim Salimani 
maktab qadar
kuzatib bordi; Karim 
Salimani 
maktab qarab 
kuzatib bordi; Karim Salimani 
maktab tomon
kuzatib 
bordi. Bu gaplarning faqat uchinchisi adabiy til normasiga to‘liq mos keladi. 
Qolgan ikkitasi esa hozirgi o‘zbek tili normasiga unchalik mos kelmaydi» (
Q o’ n 
g’ u r o v R.
O‘zbek tili stilistikasidan ocherklar. – Samarqand, 1975, 97-bet). 
Olimning fikrini qo‘llab-quvvatlagan holda faqat bir narsani qo‘shimcha qilish 
mumkinki,
maktab tomon 
birikmasining me‘yorlashuvi uning ko‘pchilik 
tomonidan qo‘llanish chastotasi bilan bog‘liq. 
Qadar, sari 
ko‘makchilari o‘z 
sinonimlari 
qarab
va 
tomon 
ga nisbatan nutqda, ayniqsa so‘zlashuv nutqida kam 
qo‘llaniladi. So‘zlashuv nutqi esa til biriliklarining me‘yorlashuvi uchun eng qulay 
imkoniyat sanaladi. SHu ma‘noda hatto 
qarab
ko‘makchisining 
qadar
va 
sari 
ga 
qaraganda 
–ga 
o‘rnida qo‘llanishning ommalashib, me‘yorlashib borayotganini 
kuzatish qiyin emas. 
Bu o‘rinda xulosa sifatida shuni qayd qilish mumkinki, nutqiy jarayonda 
so‘zlarning o‘zaro birikuvini tashkil qiluvchi so‘z o‘zgartuvchi qo‘shimchalar va 
ularning ayrim ko‘makchilar bilan sinonimiyasi o‘zbek tilining fikrni eng nozik 
jihatlari bilan ifoda etishdagi imkoniyatlari naqadar kengligidan dalolat beradi. 
Binobarin, ular uslubshunoslik uchun qimmatli material bera oladi. Masalan, 
ularning o‘zaro almashinib qo‘llanishiga me‘yor nuqtai nazardan qaraganimizda 
esa grammatik me‘yor nomuvofiqligi uslubiy me‘yor buzilishlariga qaraganda 
nisbatan kam diqqatni tortad 
Qo`shimchalar sinonimiyasi.