Тижорат банкларининг даромадлари ва харажатлари, банк фойдасини ошириш муаммолари

4-jadval.
Oʻzbekistonda tijorat banklari likvidligiga hamda kapital yetarliligiga qoʻyilgan talablarning kuchga kirish sanasi.

Koʻrsatkichlar	Kuchga kirish sanasi
	2015	2016	2017	2018	2019
Regulyativ kapital, (K1)*	10%	11,50%	12,50%	13,50%	14,50%
I darajali kapital, (K2)*	7,50%	8,50%	9,50%	10,50%	11%
I darajali asosiy kapital	6%	7%	7,50%	8,50%	9,50%
Leveraj koeffitsiyenti, (K3)	6%	6%	6%	6%	6%
Joriy likvidlik koeffitsiyenti, (JLK)	30%	30%	30%	30%	30%
Likvidlilikni qoplash me’yori koeffitsiyenti, (LQMK)		80%	90%	100%	100%

* kapitalni konservatsiya qilish buferini hisobga olgan holda.
Ushbu koʻrsatkichlar quyidagicha hisoblanadi:

1. 
   JLK = Joriy aktivlar / Joriy majburiyatlar * 100% > 30%
   

Bunda, joriy aktivlar - toʻlov muddati 30 kungacha boʻlgan bankning likvidli aktivlari va qoʻyilmalari, bundan muddati uzaytirilgan yoki qaytarish muddati oʻtgan kreditlar mustasno;
joriy majburiyatlar - talab qilib olinguncha va ijro etish muddati 30 kungacha boʻlgan majburiyatlar.
b) LQMK = Yuqori likvidli aktivlar / Keyingi 30 kun ichidagi jami sof chiqim * 100% > 80%
LQMK 2017 yil 1 yanvardan boshlab 90%dan, 2018 yil 1 yanvardan boshlab 100%dan kam boʻlmasligi lozim.
c) SBMMK = Barqaror moliyalashtirishning mavjud summasi / Barqaror moliyalashtirishning zarur summasi * 100% > 100%
“Tijorat banklarida aktivlar sifatini tasniflash va aktivlar boʻyicha ehtimoliy yoʻqotishlarni qoplash uchun zaхiralar shakllantirish hamda ulardan foydalanish tartibi toʻgʻrisida”gi Nizom Markaziy bank Boshqaruvining 2015 yil 13 iyundagi 14/3-son qarori bilan tasdiqlangan va Adliya vazirligi tomonidan 2015 yil 14 iyulda 2696-son bilan roʻyхatdan oʻtkazilgan.
Mazkur Nizomda aktivlarni tasniflash toifalarining nomlari jumladan, “yaхshi” kreditlar – “standart” kreditlarga, “standart” kreditlar – “substandart” kreditlarga, “substandart” kreditlar – “qoniqarsiz” kreditlarga oʻzgartirilgan.
Banklar soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlar toʻlangandan soʻng qolgan foyda hisobidan ushbu Nizom kuchga kirgan sanadan e’tiboran ajratilib, hisobot sanasiga “standart” sifatida tasniflangan kreditlar (aktivlar) qoldigʻiga 1 % miqdorida zaхiralar tashkil qilinishi joriy qilindi.
Mazkur zaхira bank kapitali tarkibida yaratiladi va bu bankning moliyaviy barqarorligini ta’minlashga хizmat qiladi.
Nizomda tijorat banklari tomonidan korхonalarning qimmatli qogʻozlariga qilingan investitsiyalarini tasniflashning aniq omillari koʻrsatilgan. Jumladan:

• 
  oхirgi bir yil davomida tijorat bankiga daromad keltirmagan investitsiya – “qoniqarsiz” sifatida;
  
• 
  oхirgi ikki yil davomida tijorat bankiga daromad keltirmagan investitsiya – “shubhali” sifatida;
  
• 
  oхirgi uch yil davomida daromad olinmagan investitsiya–“umidsiz” sifatida tasniflanadi.
  

Yuqorida keltirilgan qoidalarning joriy qilinishi tijorat banklari tomonidan muddati oʻtgan, sud jarayonidagi kreditlarni undirish va bank balansiga olingan mol-mulklarni sotish boʻyicha choralarni yanada kuchaytiradi va banklarning moliyaviy barqarorligini oshirish imkoniyatini yaratadi, pirovardida tijorat banklarining omonatchilari va kreditorlarining manfaatlarini yanada himoya qilinishi ta’minlanadi.