Тижорат банклари фаолиятини camels рейтинг тизими асосида баҳолаш амалиёти ва уни такомиллаштириш

www.interfinance.uz 

3
Шуниси характерлики, Базель қўмитаси томонидан таклиф этилган 
асосий капиталнинг етарлилик коэффициенти умумий капиталнинг етарлилик 
коэффициентига нисбатан муҳимроқдир. Яъни, тижорат банки умумий 
капиталнинг етарлилик коэффициенти бўйича ўрнатилган меъёрий талабни 
бажарса, аммо асосий капиталнинг етарлилик коэффициенти бўйича меъёрий 
талабни бажара олмаса, у ҳолда, ушбу банкнинг капитали етарли эмас, деб 
ҳисобланади. Бунинг сабаби шундаки, биринчидан, Базель стандарти бўйича 
тижорат банкларининг асосий капитали фақат барқарор молиялаштириш 
манбаларидан ташкил топган бўлиши керак; иккинчидан, тижорат банки 
умумий капиталининг миқдори қанча бўлишидан қатъий назар, унинг камида 
50 фоизи, яъни тенг ярми асосий капиталдан иборат бўлиши керак. 
Тижорат банклари активларининг сифатини тавсифловчи асосий 
кўрсаткичлардан бири активларнинг даромадлилиги кўрсаткичи ҳисобланади. 
Активлар даромадлилигига таъсир қилувчи асосий омиллардан бири активлар 
таркибида даромад келтирмайдиган активлар салмоғининг ўзгариши 
ҳисобланади. 
Активлар сифатини тавсифловчи асосий кўрсаткич активлар умумий 
рискининг абсолют миқдори кўрсаткичи (УР) орқали аниқланади.
УР = Стандарт активлар*0,02+Субстандарт активлар*0,2+Шубҳали 
активлар*0,5 + Умидсиз активлар*1,0 + Суд жараёнидаги активлар*1,5 
Демак, активларнинг сифатини тавсифловчи асосий кўрсаткич 
қуйидагича аниқланади: 
УР / К * 100 % 
Ликвидлик ҳамда даромадлилик ўзаро тескари пропорционалликда 
бўлсада активларнинг юқори сифатли бўлишини таъминланиши қўшимча 
даромад келтириш имкони яратади. Яъни активлар сифатли қанча юқори бўлса 
улар бўйича яратиладиган захиралар ҳажми шунчалик кам бўлади. 
1-жадвал 
CAMELS рейтинг тизимида тижорат банклари активларининг риск 
даражаси [3] 
Банкларнинг баланс активлари