Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir

5.1-rasm. O’zbekiston Respublikasi tijorat banklari kreditlarining yalpi


ichki mahsulotga nisbatan darajasi, foizda

5.1-rasm ma’lumotlaridan ko’rish mumkinki, 2013-2017 yillarda O’zbekiston Respublikasi tijorat banklari kreditlarining YaIMga nisbatan salmog’ining o’sish tendentsiyasi kuzatilgan. Bu esa, tijorat banklarining kredit emissiyasi ko’lamini tobora kengayib borayotganligidan dalolat beradi.

2017 yilda tijorat banklari kreditlarining YaIMga nisbatan salmog’ining

2016 yilga nisbatan keskin oshganligi 2017 yil sentyabr oyida milliy valyutaning AQSh dollariga nisbatan almashuv kursining keskin pasayganligi natijasida dollardagi kreditlarnin so’mdagi qiymatini oshganligi bilan izohlanadi (valyuta siyosatini liberallashtirilishi munosabati bilan).

Shunisi ahamiyatliki, tijorat banklarining kreditlash amaliyotini qo’llab-quvvatlashga qaratilgan davlat siyosati izchillik bilan amalga oshirilmoqda. Xususan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 12 sentyabrdagi PQ-3270-sonli ―Respublika bank tizimini yanada rivojlantirish va barqarorligini oshirishga doir chora-tadbirlar to’g’risida‖gi qarorida tijorat banklarining kredit portfelini shakllantirish jarayonlariga vazirliklar va idoralarning, joylardagi davlat hokimiyati organlarining rahbarlarini aralashuviga yo’l qo’yilmasligi belgilab qo’yilgan.

Shu o’rinda qayd etish joizki, 2009 yilning sentyabr oyidan boshlab O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining majburiy zaxira stavkalarini

62
tabaqalashtirilishi tijorat banklarining kreditlash salohiyatini oshirishda muhim rol o’ynadi.

Ta’kidlash joizki, respublikamiz tijorat banklarining kapitallashish darajasining oshib borayotganligi, depozitlari miqdorining ko’payayotganligi ular tomonidan berilayotgan kreditlar hajmining oshirishga imkon bermoqda (5.1-jadval).

5.1-jadvalda keltirilgan ma’lumotlar ko’rsatadiki, 2012-2017 yillarda respublikamiz tijorat banklarining regulyativ kapitali va depozitlari hajmining o’sish tendentsiyasi kuzatilgan. Buning ustiga, 2017 yilda mazkur ko’rsatkichlarning 2012 yilga nisbatan yuqori darajadagi o’sish sur’atlari kuzatilgan. Bu esa, o’z navbatida, mazkur davrda kreditlar hajmini yuqori sur’atlarda o’sishini ta’minlash imkonini bergan.