Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir

10.3. Bank kapitalini oshirishning asosiy manbalari

Tijorat banklari kapitalini oshirish manbalari

a) Tijorat banklari oddiy va imtiyozli aktsiyalari bozor bahosining


o’zgarish omili.

Tijorat banklari oddiy va imtiyozli aktsiyalari bozor bahosining o’sishi ularni sotish jarayonini tezlashtiradi va sotilish koeffitsientining yuqori darajasiga erishish imkoniyatini beradi. Buning natijasida, ustav kapitalining haqiqatda to’langan qismi oshadi. Aksincha, bank oddiy va imtiyozli aktsiyalari bozor bahosining pasayishi ularni sotishdan olinadigan tushumlari miqdoriga va emissiyaviy daromadlari hajmiga salbiy ta’sir qiladi.

Shunisi xarakterliki, ko’pchilik rivojlanayotgan davlatlarda moliya bozori rivojlanmaganligi oqibatida oddiy va imtiyozli aktsiyalar bozor bahosini aniqlash imkoniyati mavjud emas. Buning ustiga, banklarning moliyaviy barqarorligi va

131
to’lovga qobilligi to’g’risida ishonchli ma’lumotlar mavjud emasligi investorlarda qimmatli qog’ozlarni sotib olishga bo’lgan ishonchning pasayishiga sabab bo’ladi.

Rivojlanayotgan davlatlarda inflyatsiya darajasining yuqori ekanligi bank aktsiyalari bozor bahosiga salbiy ta’sir qiluvchi asosiy omillardan biri hisoblanadi. Inflyatsiyaning yuqori darajasi investorlar tomonidan bank aktsiyalarini sotib olishga qilingan qo’yilmalar va ulardan olinadigan daromadlarning real qiymatini pasayishiga olib keladi. Aktsiyalar bozor bahosining o’zgarishiga ta’sir qiluvchi asosiy omillardan yana biri milliy valyuta kursining xorijiy valyutaga nisbatan sezilarli darajada tebranishidir.

Aktsiyadorlarning ustav kapitalini shakllantirish bo’yicha


majburiyatlarini o’z vaqtida bajarish omili.

Bizga ma’lumki, atsiyadorlik tijorat banklari ustav kapitali ikki qismdan iborat bo’ladi: 1) ustav kapitalining e’lon qilingan qismi; 2) ustav kapitalining haqiqatda to’langan qismi.

Aktsiyadorlarning ma’lum qismi ayrim hollarda o’zlari ustav kapitalini shakllantirish yuzasidan olgan majburiyatlarini bajarishdan bosh tortadi yoki bajarish muddatini juda cho’zib yuboradilar. Buning natijasida ustav kapitalining shakllanishiga nisbatan salbiy ta’sir yuzaga keladi. Bu, o’z navbatida, uni boshqarish jarayonining samaradorligini pasaytiradi.