Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir

5.2. Tijorat banklari riskli aktivlarini boshqarish usullari

Tijorat banklari riskli aktivlari ichida asosiy o’rinni kreditlar egallaydi. Shu sababli, kredit portfelini boshqarish riskli aktivlarni boshqarish tizimida muhim, o’ziga xos o’rin egallaydi.

Tijorat bankining kredit portfeli – bu bank tomonidan berilgan va hali qaytarilmagan barcha kreditlarning yig’indisidir.

Kredit portfeliga muddati o’tgan kreditlar ham, sharti qayta ko’rib chiqilgan kreditlar ham, sud jarayonidagi kreditlar ham kiradi.

Kredit portfelining sifat ko’rsatkichlari:

60
Muddati o’tgan kreditlarning normal darajasi:

(Muddati o’tgan kreditlar:Brutto kreditlar)x100%

Agar ushbu ko’rsatkichning darajasi 3 foizdan oshmasa, u holda kreditlar bo’yicha muddati o’tgan qarzdorlikning darajasi normal hisoblanadi.

Muddati o’tgan kreditlarning yo’l qo’yish mumkin bo’lgan chegaraviy darajasi:

(Muddati o’tgan kreditlar:Brutto kreditlar)x100%

Ushbu ko’rsatkichning me’yoriy darajasi 5 foizni tashkil etadi. Agar bu ko’rsatkich 5 foizdan oshsa, bank kredit portfelining sifati qoniqarsiz deb hisoblanadi.

Shu sababli, Germaniya va Frantsiya banklarida ushbu ko’rsatkich 5 foizga etishi bilan uning 2,0-2,5% bankning balansidan o’chiriladi.

Kreditlardan ko’rilgan zararlarni qoplashga mo’ljallangan zaxira ajratmalari darajasi

(ZAS : BAO’S) x 100%

Bu erda:

ZAS – zaxira ajratmalari summasi

BAO’S – bank aktivlarining o’rtacha summasi

Ushbu ko’rsatkichning yuqori me’yoriy darajasi 0,5 foizni tashkil etadi.

1 so’mlik kredit quyilmasiga to’g’ri keladigan daromad darajasi


(KOFDS : KQS) x 100%

Bu erda:

KOFDS – kreditlardan olingan foizli daromadlar summasi KQS – kredit quyilmalari summasi.

Xalqaro bank amaliyotida tijorat banklarining kredit emissiyasi darajasini baholashda kreditlarning yalpi ichki mahsulotga nisbatan darajasi ko’rsatkichidan keng foydalaniladi. Quyidagi rasm ma’lumotlari orqali respublikamiz tijorat banklari kredit emissiyasining darajasiga baho beramiz (5.1-rasm).

61