Tibbiyot instituti talabalari uchun

O’qdan lat egan jarohatlanish.
Tezligini yo’qotgan o’q tanaga urilganda 
uncha katta bo’lmagan yuzaki yara paydo bo’lib, bu lat egan yaradan deyarli 
farqlanmaydi. Ba’zan bunday o’q tanada faqatgina shilinish va qontalashlar 
qoldirish mumkin. Agar o’q katta tezlik bilan kelib tanadagi qoplangan qandaydir 
to’siqqa, masalan, bronejilet, zarbadan saqlovchi kiyimga tekkanda suyaklar va 
ichki organlarda yopiq jarohatlanishlar kuzatilishi mumkin.
10.3. Otish masofasini aniqlash
Sud tibbiyoti va kriminalistikada 3 xil masofa farqlanadi:
1) tirab otish;
2) yaqin masofadan otish;
3) yaqin bo’lmagan (uzoq) masofadan otish.
1.Tirab otish.
Bunda qurol stvolining og’zi tanaga
 
tiralgan bo’ladi. Qurol 
stvoli tanaga zich tiralishi mumkin. Bunga germetik to’liq tiralish deyiladi. Agar 
tanaga to’liq tiralmasa germetik bo’lmagan tiralish deyiladi. Bunday holatda qurol 
stvoli og’zining chetini bir qismi tanaga tekkan bo’ladi. Agar qurol stvolining og’zi 
tanaga burchak ostida tekkan bo’lsa bunga yonboshdan tiralish deb ataladi.
To’liq tirab otilishda yara kanali miltiq stvoli kanalining davomi sifatida 
turganligi uchun otilishning barcha qo’shimcha faktorlari yara kanalining ichida 
topiladi. Yara kanali bo’ylab o’q dori zarrachalari, qurum, miltiq moyi, metall 
izlari joylashganligi ko’zga tashlanadi.
182

---

Agar teri tagida qattiq to’qima, masalan, suyak bo’lsa, bunda gazlar yara 
kanali ichiga yorib kirib, suyakning yuzasiga tarqaladi va undan mushaklarni 
hamda suyak ustki pardasini ajratib yuboradi. Bunda teri gazlar yordamida 
ko’tarilib, qurol stvolining og’ziga siqilib qoladi. Natijada terida qurol stvoli 
og’zining izi qoladi. Bunga “shtantsmarka” deyiladi. Uning hosil bo’lish 
mexanizmida otilishdan keyin stvol kanalida siyraklanish bo’shlig’i paydo bo’lib, 
u so’ruvchi ta’sir qilishda muxim o’rin egallaydi. Shuning uchun ham 
“shtantsmarka” faqatgina suyak yaqin bo’lgan joylardagina emas, balki qorni va 
sonida hamda boshqa joylarida ham kuzatilishi mumkin (54 rasm).