Tibbiyot instituti talabalari uchun

56 rasm. Yaqin masofadan otilganda kirish teshigi atrofidagi 
qurum izlari
O’q dori epidermisni zararlab, hoshiyalanish chaqirishi mumkin. Ba’zan ular 
teriga kirib, unda osongina ko’zga tashlanishi mumkin (57 rasm).
57 rasm. Yaqin masofadan otilganda teriga o’q dorining kirishi
O’q dori otilganda 60-70 sm gacha (qisqa stvolli quroldan otilganda, 
186

---

masalan, revolverlar, pistoletlar) va 100 sm gacha (uzun stvolli qurollar-miltiqlar, 
karabinlar) borishi mumkin.
Yog’lar bilan yog’langan qurollardan otilganda miltiq moyi zarrachalari 
qo’shimcha faktorlarga kiradi. Yaqin masofadan otilganda ular kirish teshigi 
atrofida ko’zga tashlanadi. Otish quroli dudsiz o’q dori bo’lgan patrondan 
otilganda qo’shimcha faktorlar izi 100 sm gacha masofada aniqlanilishi mumkin. 
O’q dori va metallar katta zarrachalarining uchib borgan joyiga maksimal masofa 
deyiladi va bu yaqin hamda yaqin bo’lmagan masofa chegarasi hisoblanadi.
Yaqin masofadan otilish
masofasi shartli ravishda 3 ta asosiy zonaga 
bo’linadi:
1) o’k dori gazlarining kuchli mexanik ta’sir qilish zonasi;
2) qurum bilan birgalikda o’q dori va metall zarrachalarining joylashuv 
zonasi;
3) o’q dori va metall zarrachalarining joylashuv zonasi (58 rasm).
58 rasm. Yaqin masofadan otish zonalari
Birinchi zonada kiyim va tanaga barcha faktorlar birgalikda ta’sir qiladi, 
ammo ko’proq o’q dori gazlari ta’sir ko’rsatadi. Gazlar kiyimga, teriga urilib ularni 
yorib tananing chuqur qavatlariga ham o’tishi mumkin. Yorishdan tashqari, qurum, 
metall va o’q dori zarrachalari ham joylashib yaqin masofada termik va ximik 
ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Birinchi zonasi juda qisqa ko’lamli bo’ladi. Xar xil markali qurollar uchun 
187

---

ular 0-dan 1,5 sm gacha, ba’zan esa to 4 sm gacha bo’lishi mumkin. Bu zonaning 
masofasi qurol va patronning quvvatigagina emas, balki jarohatlanuvchi 
ob’ektning xarakteriga, gazlarning emiruvchi ta’siriga qarshilik ko’rsatish 
qobiliyatiga ham bog’liq bo’ladi.
Agar qo’shimcha faktorlar topilmasa ekspert yaqin masofadan otilganda bu 
belgilar topilmaganligini ko’rsatishi zarur. Qo’shimcha faktorlar izlarining 
bo’lmasligi yaqin masofadan otilganligini inkor qila olmaydi, chunki otish 
qandaydir to’siq orqali sodir bo’lishi mumkin. Masalan, eshikning boshqa 
tomonida orqasi bilan suyanib turgan odamga tekkanda qo’shimcha faktorlar 
eshikda qolib ketishi mumkin. Bunday holatlar har hil to’siqlar orqali o’zini o’zi 
otganda ham kuzatilishi mumkin.