Tibbiyot instituti talabalari uchun

52 rasm. Kirish teshigining asosiy elementlari
a – kiyim to’qimasida: 1 – defekt; 2 – defekt chetlarida 
tolalanish; 3 – ifloslanish belbog’chasi; 4 – ifloslanish 
belbog’chasining tashqi diametri
b – terida: 1 – dermadagi defekt, 2 – radial yirtilish; 3 – 
hoshiyalanish belbog’chasi; 4 – hoshiyalanish 
belbog’chasining tashqi diametri.
53 rasm. Boshining peshona-tepa qismidagi kirish teshigi (a) va 
engsa qismidagi chiqish teshigi (b)
Otilgan o’qning yuzasi qurum bilan, ba’zan qurol stvolidagi yog’lar bilan 
qoplanganligi uchun kirish teshigining chetlarida 0,5-2 mm o’lchamli kulrang yoki 
xira kulrang tusli ensiz belbog’ shaklidagi ifloslanish ko’zga tashlanadi. Bunga 
ifloslanish yoki siyqalanish belbog’i deyiladi. U hoshiyalanish belbog’iga 
to’lig’icha to’g’ri keladi. Kiyimi orqali zararlanganda ifloslanish belbog’i kiyim 
to’qimasining yuqori qismida teshik chetlarida ko’zga tashlanadi. Ifloslanish 
belbog’ida doimo metallar bo’lib, ular ifloslanish tarkibiga kiradi. Ba’zan unda 
177
а
б
а
б

---

qurol stvolidagi miltiq moyi ham bo’lishi mumkin.
Ba’zan o’q tana terisi yuzasiga o’tkir burchak ostida kirishi ko’rinadi. Bunda 
kirish teshigi noto’g’ri oval shaklida ekanligi kuzatilishi mumkin va kirish teshigi 
chetining bir qismi yoysimon holatda, epidermis esa shu joyda yarimoysimon 
shaklda hoshiyalangan holda ko’rinadi. Kirish teshigining bunga qarama-qarshi 
tomonidagi chetida notekis va uncha katta bo’lmagan yirtilish kuzatiladi. Ba’zan 
o’q tanaga yonbosh yuzasi bilan ta’sir qilishi mumkin. Bunda kirish teshigi defekti 
cho’zinchoq shaklda ko’rinadi. Hoshiyalanish belbog’ining tashqi konturlari esa 
o’qning yonbosh yuzasini eslatadi.
Chiqish teshigi.
Chiqish teshigining shakli turli tumandir. U yulduzsimon, 
krestga o’xshash, yoriqsimon, burchaksimon, noaniq, ba’zan yumaloq yoki oval 
shaklda ko’zga tashlandi. Ko’pchilik hollarda unda to’qima defekti bo’lmaydi, 
shuning uchun uning chetlari yaqinlashtirilganda yara bo’shlig’ini to’lig’icha 
yopadi. Ammo ayrim hollarda, ayniqsa, yumaloq yoki oval shakldagi chiqish 
teshigida uncha katta bo’lmagan defekt ko’rinadi. Chiqish teshigining o’lchami 
ko’pincha kirish teshigiga qaraganda kattaroq bo’lib, u chiqish teshigidan 
chiquvchi suyak parchalari ta’sirida uning chetlari yirtilishi va chiqish joyidagi 
yumshoq to’qimalarda o’kning gidrodinamik ta’siri tufayli sodir bo’ladi. Bundan 
tashqari, bu o’qning odam tanasidan chiqayotganidagi holati va 
deformatsiyalanishiga ham bog’liqligi aniqlangan.
Agar o’k deformatsiyaga uchramagan bo’lsa, tanadan boshi bilan 
chiqayotganida kinetik energiyasi kamaygani uchun chiqish teshigi ancha katta 
o’lchamli, ko’pincha yoriqsimon, ba’zan yumaloq shaklda bo’ladi. Chiqish 
teshigining chetlari odatda notekis, ko’pincha tashqariga ag’darilgan bo’ladi. 
Ba’zan kirish teshigidagi belbog’chaga to’g’ri keluvchi va shunga o’xshash chiqish 
teshigi chetlarida epidermisda hoshiyalanish ko’rinadi. Bu hoshiyalanish o’qni teri 
orqali o’tish paytida yara chetlarini kiyimiga urilishi va qisilishidan sodir bo’ladi.