Tibbiyot instituti talabalari uchun

Jarohatlovchi asbobda hayvonga aloqador hujayra elementlarini 
topilishi va ularni kompleks tekshirish.
Ekspert amaliyotida ko’pincha 
601

---

jarohatlovchi asbobda organ va to’qimalarning zarrachalarinigina emas, balki 
mikrozarrachalari, hatto ajratib olingan hujayralarni ham tekshirish zaruriyati 
tug’iladi. Bunday tekshiruv usuli oxirgi yillarda A.P.Zagryadskaya va boshqalar 
(1982) tomonidan ishlab chiqilgan hamda tavsiya qilingan.
Stereomikroskop nazoratida predmet yuzasidagi qoplamalar oz miqdordagi 
suv bilan bir necha marta yuvilgach, qirib olinadi (yuvindi-qirindi). Agar 
stereomikroskop yordamida biologik qoplamalar yaxshi ko’rinmasa, bunda 
predmet yuzasi ho’llangan marli bo’lakchasi bilan artiladi va undan hujayra 
elementlari ajratiladi hamda tsitologik preparatlar tayyorlaniladi. Preparatda 
topilgan hayvonga aloqador hujayralardan to’qimalarga bog’likligi o’rganiladi. 
Hujayra elementlarini ajratish uchun olingan yuvindidan xromatografiya usulida 
qon borligini aniqlash va pretsipitatsiya reaktsiyasi yordamida oqsillarni turlarga 
aloqadorligini o’rganishda foydalaniladi. Aralash agglyutsinatsiya reaktsiyasi 
hujayralarda AVN guruhli antigenlarini aniqlaydi. Shundan keyin tsitologik usul 
bilan hujayralarning jinsiy aloqadorligi topiladi.
Predmetda to’g’ridan to’g’ri hujayra elementlarini kompleks tekshirish 
usullari ishlab chiqilgan. Buni yassi shisha siniqlari va o’tkir asboblarning 
qirralarida amalga oshirsa bo’ladi (Magnushevskaya E.L., Zagryadskaya A.P., 
1987 va boshqalar).
Epiteliy hujayralarini kelib chiqish joyini aniqlash.
Qon dog’ida vaginal 
hujayralari, spermani, erkaklar jinsiy organidan tamga olish tirnoq tagidagi 
narsalarni tekshirish juda muhim ahamiyatga egadir. Bunday tekshirishlarga asos 
solgan olimlardan N.G.Shalaev (1965) va S.I.Lyubinskiy (1969) lar hisoblanadi. 
O’rganish jarayonida ko’p qavatli yassi epiteliyasi har xil turlarining hujayralarini 
solishtirishga to’g’ri keladi. Bunda teri epidermisi, og’iz bo’shlig’i, qin, erkaklar 
siydik chiqaruv epiteliya hujayralariga alohida ahamiyat beriladi. Qin epiteliya 
hujayralarining diagnostikasi avvalo preparatda qatlam, kichik guruh yoki 
ajratilgan yassi shoxlanmaydigan epiteliya hujayralari aniqlaniladi. Ko’p qirrali, 
aniq chegaralari epidermis hujayralari ko’pincha deformatsiyalanuvchi, burishgan, 
chetlari va burmali joylari bo’lgan, noaniq chegarali, uzunligi 26-56 mkm bo’lgan 
602

---

qin epiteliya hujayralaridan farqlanadi. Muhim differentsial diagnostik belgilardan 
biri yadroda X-xromatinni borligidir, chunki buning borligi uni ayollarga 
aloqadorligidan darak beradi. Ammo, bu qin hujayralaridan hosil bo’lganligi 
to’g’risidagi masalani echa olmaydi. Bunday xulosaga faqat tsitoplazmada ko’p 
miqdorda glikogen topilgandan keyin kelish mumkin, chunki sog’lom etilgan 
ayollarning qin pardasida glikogen ko’p bo’ladi. Boshka joydan ko’chib tushgan 
epiteliyalar (masalan, og’iz bo’shlig’i) da glikogen bo’lmaydi. Faqat bitta 
glikogenni topilishi, agar jinsiy xromatin aniqlanilmasa hujayrani qindan kelib 
chiqqanligini isbotlay olmaydi, chunki erkaklar siydik chiqaruv yo’li shilliq 
qavatida ham glikogen bo’lishi mumkin.
Glikogen va jinsiy xromatinni bitta preparatda aniqlaniladi. Preparatni oldin 
yod bug’lari orqali bo’yaladi va keyin glikogen saqlovchi hujayralar sonini 
tekshirish uchun yaroqli hujayralarga nisbatan sanaladi. Glikogenni miqdori 10 
foiz va undan yuqori hujayralarda topilishi e’tiborga olinadi. Keyin praparatlar 
metanolda qotiriladi va azur-eozin bilan bo’yaladi. X-xromatin topilmagan 
taqdirda preparatning avval bo’yalmagan qismi Y-xromatinni topish uchun 
flyuoroxrom bilan qayta ishlanadi.
Qo’shimcha diagnostik faktorga hujayra yuzasida qin uchun xarakterli 
mikroflora tayoqchasini topilishi hisoblanadi.