Tibbiyot instituti talabalari uchun

To’g’ridan to’g’ri solishtirish.
Bu usulda tekshiriluvchi asbobga xos 
belgilar izdagi tasvir yoki voqea sodir bo’lgan joyda topilgan iz bilan, shuningdek 
topshirilgan asbobning qandaydir joyidan tajribada olingan izlar bilan 
solishtiriladi.
Solishtiriluvchi ob’ektni bir masshtabli fototasvirda qoplanishi. 
Fototasvirda qoplanish ko’pincha tekshiriluvchi va tajriba izlari ishqalganda yoki 
kesilganda solishtirish uchun qo’llaniladi.
Asbobdagi va tajribadagi izlarda kuzatiladigan belgilar solishtiriluvchi 
mikroskopda tekshirilishi mumkin. Asbob izini ko’ndalang mikrorelefi 
profilogrammada solishtirilishi orqali aniqlaniladi. Izlarni profilogrammasini 
solishtirma tekshiruvda faqatgina izning kengligi emas, balki ularning ko’ndalang 
kesimi shakli va balandligi ham hisobga olinadi.
Hozirgi davrda ekspert amaliyotida ikkita profilografik tekshiruv usuli 
sinovchi profilografirlash va profilometrik usullari tarqalgan bo’lib, ular 
identifikatsion tekshirish imkoniyatini ancha kengaytiradi.
16.12.2 O’tmas vositalarni identifikatsiyalash imkoniyati va guruhlarga 
aloqadorligini aniqlash
Odam tanasidagi o’tmas vositalar ta’siridagi shilinish va qontalashlar 
shaklidagi yuzaki jarohatlanishlar asbobni belgisini aniqlashda odatda kam yaroqli 
hisoblanadi. Bunday jarohatlanishlarda faqat guruhlarga ahamiyatli belgilar 
tasvirlanadi. Biroq ayrim hollarda shilinishlar va qontalashlar ko’p yoki oz holda iz 
hosil qiluvchi predmetning urilish yuzasi tarkibiy qismining o’zaro munosabati, 
shakli va o’lchamlarini izohlaydi. Shuning uchun ham shilinish va 
qontalashlarning xususiyatlariga qarab faqat jarohatlovchi predmetni guruhlarga 
aloqadorligini aniqlash imkoniyati tug’iladi.
Odatda shilinishlar iz hosil qiluvchi predmetlarni qontalashlarga qaraganda 
ko’proq tasvirlaydi. Predmet teriga o’tkir burchak ostida urilganda shilinishlarning 
607

---

yuzasi ko’pincha toyish izlari hisoblanadi. Bunday izlarni o’rganishda predmetni 
tanaga birlamchi tegish joyidagi o’lchamlari va shakliga, shuningdek iz 
egatchalarining o’zaro joylashuvi, kengligi va miqdoriga e’tibor beriladi. Ayrim 
hollarda yuqorida ko’rsatilgan izlar tajriba izlari bilan solishtirib tekshirishda 
yaroqli hisoblanadi.
Odatda keng hajmli izlar asbobni guruhlarga aloqadorligi imkoniyatini 
yuzaki izlarga qaraganda ko’proq beradi. Chegaralangan turtib chiquvchi yuzali 
o’tmas vosita bilan teri yoki suyakka urilganda hajmli jarohatlanish izlari (yaralar, 
siqilgan yoki darchasimon sinishlar) yuzaga keladi, biroq ular kamroq hollarda 
jarohatlovchi asbobni bir biriga tenglashtirishda foydalanilishi mumkin.
Bunday aynan o’xshatishlik ba’zan shilinishlar va tishlangan yaralarga 
nisbatan o’tkaziladi. Tishning tuzilish xususiyatlariga (gips quyilgan tish 
apparatlariga tenglashtirish) qarab teridagi jarohatlanishlar bilan solishtirishda 
ularning farqi yoki o’xshashligini aniqlash imkoniyati yaratiladi.
O’tmas vositalarni tenglashtirish va guruhlarga aloqadorligini aniqlash 
imkoniyati qavatlangan izlarni (iz hosil qiluvchi predmet moddasi zarrachalarini 
jarohatlangan joyda qoplanishi) va ko’chish izlari (iz hosil qiluvchi predmetda 
kiyimlar yoki tanani jarohatlangan qismi bo’lakchalari) ni tekshirishda anchagina 
oshadi. Ko’chish izlari qon, sochlar, organ va to’qimalarning jarohatlangan 
hujayralari, kiyim iplari, shuningdek qavatlanish izlari (buyoq, metall, shishani 
maydalangan bo’laklari va boshqalar) bo’lishi mumkin.
Bunday ob’ektlarni solishtirma tekshiruv musbat natijasi jarohatlovchi 
asbobni tenglashtirishni aniqlik darajasini ancha oshiradi.