Tibbiyot instituti talabalari uchun

Qonni kelib chiqish joyini aniqlash.
Ayrim hollarda tanani teri 
qoplamasini jarohatlanishi natijasida qon ketganmi yoki hayz ko’rish, burun, 
oshqozon, o’pka, gemorraidal tugun va boshqa jaylardan qon ketganligini 
aniqlashga to’g’ri keladi. Qaerdan qon ketganligini aniqlash ko’pincha u yoki bu 
qon ketish manbaiga xos har xil aralashmalarni morfologik tekshirishda topilishiga 
asoslanadi. Masalan, hayz ko’rishdan qon ketish dog’da bachadon epiteliyasi 
hujayralari borligi bilan isbotlanadi. Biroq S.I.Lyubinskayaning ko’rsatishicha, 
hayz ko’rgandagi qon bilan hayz ko’rish orasidagi qindan ajralgan qonni ishonchli 
farqlash mumkin emasligini ko’rsatadi. Masalan hayz ko’rishdagi qon bilan qizlik 
pardasi yirtilishi tufayli ketgan qonni, ginekologik kasalliklar va boshqalar tufayli 
ketgan qondan farqlab bo’lmaydi.
Qon dog’i hosil bo’lish vaqtini aniqlash.
Bu qon dog’ini voqea sodir 
bo’lishi bilan bog’liqligini aniqlash yoki inkor qilishga yordamlashadi. Bu savol 
ko’pincha laboratoriya eksperti oldiga qo’yiladi, biroq ko’pchilik hollarda 
echilmay qoladi. Dog’ni aniq o’zgarish darajasi uning hosil bo’lish vaqtigagina 
emas, balki qon dog’ining qanday sharoitda (harorat, yorug’lik, namlik, dog’ 
saqlovchi predmetning xususiyati va boshqalar) bo’lganligi bilan tushuntiriladi. Bu 
ko’pchilik hollarda hisobga olinmaydi.
Hosil bo’lgan dog’dagi suyuq qon miqdorini aniqlash.
Bu savolni echish 
quruq qon qoldig’ini aniqlashga asoslangan bo’lib, bunda uni suyuq qonga 
nisbatan hisoblanadi. Quruq qon qon dog’i maydonining bir xil qismi massasi va 
dog’ bor predmet bilan solishtirish orqali yoki ishqor eritmasi bilan dog’dan qonni 
ajratish yordamida aniqlaniladi. Bunday barcha usullarni faqat ma’lum darajadagi 
aniqlikda amalga oshirish talab qilinadi.
Dog’dagi qonni chaqaloqqa yoki katta odamga aloqadorligini aniqlash. 
581

---

Bola o’ldirish va jinoiy abortda qidiruv ishlarida ashyoviy dalillar uchun olingan 
qon izlari chaqaloqqa yoki katta odamga aloqador ekanligini aniqlashga to’g’ri 
keladi.
Bu ishior ta’sirida chaqaloq va katta kishi gemoglobinining har xil 
chidamligiga asoslangan bo’lib, bunda katta odam gemoglobini ishqor 
denaturatsiyasiga chaqaloqnikiga qaraganda kamroq chidamli ekanligi ko’zga 
tashlanadi. Tekshiruvning musbat natijasi faqat qon dog’i kamroq vaqtda paydo 
bo’lganda kuzatiladi.
Chaqaloq yoki katta odam gemoglobinini boshqa usullar yordamida ham 
ajratilishi mumkin. Masalan, gemoglobinni davriy maxsus turini solishtirish 
qobiliyatiga esa bo’lgan elektroforez yoki maxsus immun zardobini qo’llanilishi 
bunga misol bo’la oladi. Bu usullar hozirgacha amaliyotda qo’llanilayotgani yo’q. 
Shuni aytib o’tish zarurki, katta odamni qoni ayrim kasalliklar paytida ko’p 
miqdordagi chaqaloq gemoglobinini saqlashi mumkin.