Tibbiyot instituti talabalari uchun

16.11. Sud tibbiyoti tsitologiyasi
594

---

16.11.1. Sud tsitologik tekshiruvning umumiy xususiyatlari
Tsitologik tekshirishlarning ayrimlari ashyoviy dalillarning sud tibbiyoti 
ekspertizasi amaliyotida uzoq davrdan beri qo’llanilib kelinmoqda. Qon izlaridan 
hujayra elementlari topilganda uni kaerdan kelib chiqqanligini aniqlash masalasini 
echishga to’g’ri keladi. Sperma borligi qadim asrlardan beri spermatozoidlar 
topilishiga qarab o’tkaziladi. Ashyoviy dalillar ekspertizasida tsitologik tekshiruvni 
sistematik qo’llanilishi nisbatan yaqin davrdagina hujayra yadrosidagi jinsiy 
xromatinga qarab ularni jinsiy aloqadorligini aniqlash imkoniyati yaratildi. 
Shuning uchun ham tsitologik usulni sud tibbiyotida o’rni yanada oshdi.
Sud tsitologik tekshirishda echiladigan savollar:
−
dog’dagi qonni jinsiy aloqadorligini aniqlash;
−
dog’da, asosan papiros va sigaret qoldiqlari, pochta konvertlari va 
markalarida so’lakni aniqlash;
−
uzilgan sochni ildizi qin hujayra elementlarini topish;
−
murdani bo’laklangan organ va to’qimalarini mayda bo’lakchalari hamda 
organ va to’qima zarrachalarini tekshirish;
−
mexanik jarohatlovchini asboblardagi hujayra elementlarini topish;
−
har xil predmetlarda, ayniqsa, jarohatlovchi asboblarda hayvonlarga 
aloqador hujayra elementlari yoki aniq organ va to’qimalarni 
zarrachalarini topish;
−
jinsiy jinoyatga shubha to’g’diruvchi shaxslar kiyimida sperma va qon 
dog’larida qin hujayralarining borligi, shuningdek shubhalanuvchi 
shaxslarning jinsiy organlari va tirnog’ining tagidan tamg’alar olish 
orqali aniqlash;
−
dog’da spermani aniqlash uchun spermatozoidlarni topish.
Tuqqan ayol kasalxonaga ajralmagan yo’ldosh bilan kelganda chaqaloqni 
jinsini aniqlash uchun yo’ldosh so’rg’ichlari va anomal jinsiy rivojlanishga ega 
bo’lgan shaxsning og’zini shilliq pardasi hujayralari genetik jinsini aniqlashda sud 
595

---

tsitologik tekshiruvning ob’ektlari bo’lishi mumkin.
Odatda ashyoviy dalillarda tsitologik tekshiruv usuli sud biologik 
ekspertizasidan keyin o’tkaziladi. Biroq, asboblardagi mikrozarrachalar ekspert-
tsitolog tomonidan olingach, tsitologik va serologik usullarida tekshirish uchun 
oqilona taqsimlanadi.