Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

17.3. Konduktometrik titrlash

Konduktometrik  titrlash  –  fizik­kimyoviy  tahlilning  bir  usuli 

bо‘lib, titrlash davomida ekvivalent nuqtani elektrо‘tkazuvchanlikni 

о‘zgarishi bо‘yicha aniqlashga asoslangan. Konduktometrik titrlash 

ortiqcha qiyinchiliklarsiz moddalar konsentratsiyasini nafaqat tiniq, 

balki rangli va loyqa eritmalar, shu jumladan biologik suyuqliklarda 

ham aniqlash imkoniyatini beradi. Bu usulda indikator ishlatilishi­

ni chegaralaydigan oksidlovchilar va qaytaruvchilar mavjudligida 

ham eritmaning tahlilini о‘tkazish mumkin (17.3­rasm). 

17.3. rasm. Laboratoriyada konduktometrik  

titrlash

---

Tibbiy kimyo / 1  

387

Bu usul bilan har qanday elektrо‘tkazuvchanligi о‘zgarishi bi­

lan boradigan reaksiyalarni ishlatish mumkin. Bundan tashqari, bir 

vaqtning о‘zida bir necha elektrolitni aralashmada titrlab, ekviva­

lent nuqtasi osonlik bilan egri chiziqlarni tutashish nuqtasi bо‘yicha 

aniqlanadi,  bu  esa  aniqlikni  yanada  oshiradi.  Eritmaning  elek­

trо‘tkazuvchanligi elektrolit tabiati, uning konsentratsiyasi va haro­

ratga  bogʻliq.  Elektrо‘tkazuvchanlikni о‘lchashga  asoslangan  titr­

lashni amalga oshirgan holda konduktometrik titrlash egri chiziqlari 

chiziladi. Ularning shakli elektrolitning kuchi va titrantning tabiatiga 

bogʻliq bо‘ladi. Solishtirma elektrо‘tkazuvchanlik konduktometrlar 

yordamida о‘lchanadi: Konduktometrik egri chiziqlari aniqlanayot­

gan eritma ustiga ishchi eritmani quygan sari о‘zgarayotgan solishtir­

ma elektrо‘tkazuvchanlikning о‘zgarishini aks ettiradi. Bu grafiklar­

da  titrlashning  oxirgi  nuqtasida  sinish  nuqtasi  aniq  bо‘lishi  shart. 

Titrlanayotgan  elektrolit  tabiatiga  kо‘ra  elektrо‘tkazuvchanlik  qiy­

mati turlicha о‘zgaradi. Kuchli kislotani kuchli asos bilan titrlagan­

da boshlangʻich nuqtada eritmada eng harakatchan vodorod ionlari 

konsentratsiyasi eng yuqori bо‘lganligi tufayli elektrо‘tkazuvchanlik 

eng yuqori qiymatiga ega bо‘ladi. Titrlash jarayonida vodorod ionlari 

suv molekulasigacha bogʻlanib elektrо‘tkazuvchanlik kamayib bora­

di. Ekvivalent nuqtada elektrо‘tkazuvchanlik harakatchanligi kamroq 

bо‘lgan metall ionlarining harakatchanligi bilangina bogʻliq bо‘ladi. 

Titrlashni davom ettirilsa, eritmada ortiqcha gidroksid ionlari paydo 

bо‘lib, elektrо‘tkazuvchanlik keskin ortadi (17.4­rasm). Eritmada bir 

turdagi modda bо‘lsa egri chiziqda faqat bitta sinish kuzatiladi:

17.4-rasm. Kuchli kislotani