Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

Ba’zi bir biologik tо‘qima va suyuqliklarning  

solishtirma qarshiligi

nn

Biologik tо‘qima va suyuqliklarning

Ρ

Solishtirma qarshiligi

1.

Orqa miya suyuqligi

0,55

2.

Oshqozon shirasi

0,9

3.

Qon plazmasi

1,66

4.

Mushak tolasi

2,09

5.

Miya tо‘qimasi

14,3

6.

Yogʻ tо‘qimasi

33,3

7.

Quruq teri 

10

5

8.

Suyak

10

7

om

om

---

1-kurs talabalari uchun darslik

380

Solishtirma va molar elektr o‘tkazuvchanlik

II tur oʻtkazgichlar elektrо‘tkazuvchanligini aniqlashda eritma 

hajmi va konsentratsiyasini hisobga olishga tо‘gʻri keladi. Shunday 

holatlarda solishtirma va molar elektrо‘tkazuvchanlik ishlatiladi. 

Solishtirma  qarshilikka  teskari,  orasidagi  masofasi  1  sm, 

kо‘ndalang kesim yuzasi 1 sm

2

 bо‘lgan ikkita elektrod tushirilgan 1 

sm

3

 hajmli elektrolit eritmasining elektrо‘tkazuvchanligi solishtir­

ma elektrо‘tkazuvchanlik deyiladi va æ harfi bilan belgilanadi: 

                                               (4)

(3) va (4) tenglamalardan topamiz:

                                             (5)

Va æ uchun formula keltirib chiqaramiz:

                                       (6)

SI  sistemasida  solishtirma  elektrо‘tkazuvchanlikning  о‘lchov 

birligi Sm · m

­1

 (Simens metrga). Om

­1

 · sm

­1

 ham ishlatiladi.

Shunday qilib, æ ni aniqlash uchun qarshilikni о‘lchash va idish 

doimiysini bilishimiz kerak:

Molar  elektrо‘tkazuvchanlik deb orasidagi masofasi 1 sm, 

kо‘ndalang kesim yuzasi 1 sm

2

 bо‘lgan ikkita elektrod tushirilgan 

1 sm

3

 hajmli 1 mol­ekv elektrolit tutgan eritmaning elektrо‘tkazuv­

chanligiga aytiladi. SI sistemasida molar elektrо‘tkazuvchanlikning 

о‘lchov birligi Sm·m

2

 · mol

­1

, yoki Om

­1

 ·sm

2

·mol

­1

.

Solishtirma  va  molar  elektrо‘tkazuvchanlik  elektrolit  tabiati, 

eri tuvchining xossalari, harorat, eritma konsentratsiyasi bilan bogʻ­

liq bо‘lib, bir­biri bilan quyidagicha bogʻlangan: 

om sm

om

om sm

sm

---

Tibbiy kimyo / 1  

381

                   (7)

Bu yerda,C

N 

elektrolit eritmasining molar ekvivalent konsen­

tratsiyasi (normalligi) mol/l. 

Konsentratsiyaga teskari kattalik V – eritmaning suyultirilganligi 

deyiladi. Konsentratsiya kamayganligi sari hajm ortadi va suyultiril­

ganlik ortib boradi. Molar elektrо‘tkazuvchanlik æ va K qiymatlari 

asosida topiladi. Eritma suyultirilgan sari dissotsiatsiya darajasi α or­

tib borganligi uchun, elektr tokini tashuvchilar soni kо‘payib, elek­

trо‘tkazuvchanlik ham ortib boradi. Shuning uchun konduktometri­

yada molar elektrо‘tkazuvchanlik qiymatini ishlatib elektrolitlarning 

dissotsiatsiyalanish darajasini hisoblab topish mumkin. 

Qarshilik  qiymatini  о‘lchash  uchun  ommetrlarlar  ishlatila­

di.  Ularning  ishlashi  asosida  fizikadan  ma’lum  bо‘lgan  –  rexord 

kо‘prigining ishi yotadi (17.1­rasm):

17.1-rasm. Reohord koʻprik P-38

17.2-rasm.