Тиббий биология ва генетика Тиббиёт олийгохи талабалари учун дарслик

Монофаглар- бир турдаги ҳўжайин opганизмда яшашга мослашган (одам битлари, одам аскаридаси). Полифаглар - ҳар хил турдаги қўжайинларда текинҳўрлик қилувчилардир (масалан: чивинлар, жигар қурти мушук сўрғичи ва бошқалар]. Баъзи турдаги паразитлар ҳаётининг туpли даврларида бир турдаги ҳўжайиндан бошқасига ўтади бy ҳолҳўжайин алмаштириш деб аталади (масалан: қорамол солитёрининг лентасимон даври одам ичагида, личинка – финнаси эса қорамолнинг мушакларида паразитлик қилади.) Ўз навбатида паразитларнинг ҳўжайинлари оралиқ ва асосий хилларга бўлинади.
Асосий ёки дефинитив ҳўжайин танасида паразит вояга етган даврида яшайди ва жинсий йўл билан кўпаяди (қорамол солитёри учун одам, токсоплазма учун - мушук сурғичи).
Оралиқ ҳўжайин танасида паразит личинка давридагина яшайди ва (содда ҳайвонларга кирадиган паразитлар) жинссиз йўл билан кўпаяди. Баъзи оралиқ ҳўжайин иккита, яъни биринчи ва иккинчи бўлиши мумкин: бунда иккинчиси қўшимча ҳўжайин дейилади (масалан, мушук cypғичининг биринчи оралиқ ҳўжайини қориноёқли моллюска иккинчиси эса - балиқ кенг тасмасимон гижжада биринчи оралиқ ҳўжайин - циклоп, иккинчиси - балиқ, ҳисобланади). Асосий, оралиқ ҳўжайинлардан ташқари резервуар (йиғувчи) ҳўжайин ҳам фарқланади. Резервуар ҳўжайин оралиқ ҳўжайиндан фарқ қилиб, паразит ҳаётида мажбурий давр ҳисобланмайди.Уларда паразит ўз ҳаётчанлигини сақлаб қоладй ва тўпланиб туриб, турнинг сақланиш даража-сини оширади ва кейинги ривожланиш кузатилмайди (масалан, антилопалар - трипаносома учун резервуар ҳўжайиндир, кемирувчилар - лейшмания учун, чўртан балиқ - кенг тасма чувалчанг учун резевуар ҳўжайин бўлиб ҳизмат қилади).
Ҳўжайин организмида жойлашишига қараб паразитлар қуйидагиларга бўли-нади: 1. Эктопаразитлар- ҳўжайин танасининг ташқи юзасида паразитлик қилувчилар (битлар, каналар, чивинлар ва бошқалар), 2. Эндопаразитлар — ҳўжайин танасининг ичида яшовчилар (сўрғичлилар - жигар ва ўпка сурғичи - ички аъзоларда; трихинелла - тўқималарда; токсоплазма - ҳужайраларда).