Тиббий биология ва генетика Тиббиёт олийгохи талабалари учун дарслик

Облигат паразитлиликда паразитлик босқичи мажбурий бўлиб, махсус тур белгилари ҳар бир паразит вакили учун яшаш даврида оддий ҳолга айланган.
Ёлғон ёки факультатив паразитлиликнинг вакиллари одатда эркин яшов- чи организмлар бўлиб, улар фақат тасодифан одам ёки биронта жонивор танасига тушиб қолгандагина, вақтинчалик паразит бўлиб кун кечиради. Ёлғон паразитларга мисол қилиб барча пашша турларининг (уй пашшаси, қишлоқ пашшаси, қора ва мовий гўнг машшалари) личинкаларни олиш мумкин. Личинкалар ифлосланган озиқ моддалар билан тасодифан одам ичагига тушиб,ҳаётини давом эттириши ва ичак касалликларини келтириб чиқариши мумкин (ичак миазлари)
Ҳақиқий паразитлардан фарақли равишда ёлғон паразитларнинг шу турга тегишли бўлган баъзи вакилларигина текинҳўрлик қилади. Лекин ҳақиқий ва ёлғонпаразитларни аниқ тафовут қилиш мумкин эмас. Масалан. чивин ва искабтопарнинг (москитларининг) фақат урғочиси маълум бир вақтлардагина қон билан озиқланади, эркаклари эса эркин ҳаёт кечиради.
Ҳўжайин ва паразитларнинг ўзаро муносабатлари даврига кўра вақтинчалик (муваққат) ва доимий паразитлар фарқ қилинади. Вақтинчалик паразит-лиликда паразитлар ўз ҳаётларининг асосий қисмини эркин, ташқи муҳитда кечиришади. Улар ўз ҳўжайинларидан фақат озиқланиш давридагина озуқа манбаи сифатида фойдаланишади. Масалан, баъзи бир қон сурувчи бўғимоёқлилардан чивин, кана ва бошқа (вақтинчалик) паразитлар аниқ бирор турга мансуб ҳўжайинларга боғлиқ. бўлмайди. Улар турли ҳайвонларга ҳужум қилиб ҳаёт кечирадилар.
Доимий паразитлар ўз навбатида доимий ва аниқ доимийларга бўлинади. Биринчиси ҳаёт даврининг фақат бир қисмини - личинка ёки имаго босқичини текинхўрлик билан ўтказади. Личинкали паразитлиликга мисол қилиб вольфартпашасининг личинкасиниолиш мумкин. Доимий паразитлиликда паразит ҳўжайин алмаштирши билан ҳаёт кечиради (безгак плазмодийларя ва бошқалар). Паразит учун озуқа манбаи ва яшаш жойи бўлиб хизмат қилади-ган тирик организм унинг ҳўжайини деб аталади. Ҳар қандай одам ёки жонивор бир ёки бир неча паразит тури учун ҳўжайин бўлиши мумкин. Паразитлар биp ёки бир неча турдаги организмларда паразитлик қилишга мослашганлигига кўра моно ва полифагларга бўлинади.