Тиббиёт олий таълимгохи талабалари учун дарслик


БУЙРАК УСМАСИНИ РЕНТГЕН ТАШХИСИ



Download 3,53 Mb.
bet186/264
Sana20.03.2022
Hajmi3,53 Mb.
#502155
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   264
Bog'liq
урология дарслик 2

БУЙРАК УСМАСИНИ РЕНТГЕН ТАШХИСИ.
Юкоридаги усулларни клиник тажрибага киритилишига карамай, буйрак усмасини ташхисини асосий кисмини рентгенологик текшириш ташкил килади. Усмалар жараёнини аниклашда барча рентгенологик усулларни имкониятлари бир хил эмас. (124-расм). (Экскретор урограмма).
Косачалар ва жом системасидаги буйракни юкори ва урта кисмларига хос шаклий узгаришлар. 125-расм. Нефротомограмма. Буйракни пастки сегментини раки.
Экскрекретор урографияларни ретроград пиелографиялардан олинаётган ахборот хозирги замон талабани унчалик кониктирмай куйди. Бу усуллар факат буйракдаги хажмий узгаришларнигина тасвирлашга имконият бера холос. Уларнинг ёрдамида буйракда топилган узгаришлар хатто кистани усмадан ажратишга хам хар вакт далил булаолмайди. Айникса усмани даволаш учун энг зарур булган муаммо усмани боскичи хакида, бу текширишлар хеч кандай маълумот бермайди. Бунга карамай буйрак усмасини аниклашда бу усулларни ахамияти катта, чунки купинча бу текшириш туфайли буйрак усмаларини кидиришни кераклиги тугрисида шубха тугилади ва шунга кура кушимча текширишлар утказилади.
Беморларни текшириш учун энг аввал буйракни шаклини узгаришининг баъзи турларини аниклашга имконият берувчи умумий урография килинади. Умумий урография ёрдамида буйракни шакли тугрисида тула маълумот бундай холарда буйракни шаклини аниклаш учун томография ёки пиневмотретроперитониум килинади.
Экскретор урография эса буйракни функционал холатини усма билан зарарланган буйракни эса, морфологик фазилатини аниклайди хамда карши томондаги буйракни вазифасини бошланиш пайтларида унча узгармайди. Агар вазифа йук булса бу бластомотоз жараёнини чукурлашиб кетганидан буйрак тукималари усма билан аралашгандан ёки уни буйракни кон томир ёки усиб кириб уларни эзиб куйишлигидан хамда жалалар билан жарохатланганидан далолат беради. Усма билан жарохатланган аммо ишлаш кобилияти хали хам сакланган буйракларда килинган экскретор урограммалар куриб текширилганда, уларда косачалар ва жомчаларни шаклларини кескин равишда узгарганлигини , хамда уларни кисилиб – кимтилиб колганлиги буйракни ички кисми билан ташки кисми орасидаги тукимани калинлигини усганлиги 1 ёки бир неча косачаларни ампутасияси, жом деворини сатхини гадир-будир булиб колиши ва бу ерга рентгеноконтраст найчасини юкори кисмини урта чизик томон силжиши (124-расм) каби холатларни кузатиш мумкин.
Агар экскретор урограмма етарлича аник булмаса, сийдик йулларини аникрок куринишини таъминлаш максадида инфузион урография килинади.
Буйрак усмасини ташхисида нефротомографиянинг ахамияти катта. Нефротомографияда, усма хажми анчагина бошка булимларига караганда рентгеноконтраст модда билан анча чукуррок буялган, киргоклари унча аник чегараланмаган соя сифатида кузга ташланади, усмани айрим жойларида рентген контраст модда йигилиб колиб, бу ер тукрок буялиб колган кисмлардан ажралиб туради. Буйрак кистаси эса усмага уларок, нефрограммада ранги унча тук булмаган юмалок шаклда куриниши, нефромотографияни усмасини кистадан фарклашда анчагина ахамиятини катталигидан дарак беради. (125-расм).
Охирги пайтларда буйрак усмасини аниклаш максадида ва усмани жалалар бериб юборишлик хавфи борлигини назарга олингани холда ретроград пиелографиядан камрок фодаланилмокда. Чунки ретроград пиелография килинганда жомни ички босимини ортиши туфайли, буйракнинг томирларини хам босимини ортиб кетиши анча хавфлидир. Шунинг учун ретроград пиелография хамма бошка замонавий рентгенологик усулларни бажариш имконияти мумкин булмаса, ёки улар ёрдамисиз каксалликни аниклаб булмайдиган холатлардагина ноилож бажариш мумкин. Ретроград пиелограммаларда хам усмани белгилари, худди экскретор урограммадаги белгиларга ухшайди.
Ретроград пиелографияни хам экскретор урографияни хам буйрак конаб турганда ёки кон тухтагандан кейинги якин орада бажариб булмайди. Акс холда жом ва косачалар ичидаги кон ивитмалари, усмаларда учрайдиган «чала тулиш» белгисига ухшаб кетиши мумкин. (126-расм. Аортограмма. Унг буйракни юкори сегментидаги усмани патологик кон томирлари).
Айрим холатдарда «жом-коса» булимидаги узгаришлар хакидаги кушимча маълумотни экскретор урография ёки ретроград пилографияда кулланиладиган полипозиоцион (куп холатли) (чалкамча, ёнбошлаб, дунг тушиб) текширишдан кушимча киймат маълумотлар олиш мумкин. Беморни бир хил холатда ёткизиб текширишлар, айрим холатларда буйрак косачаларидаги оддий текширишлар ёрдамида топилмайдиган узгаришларни хам аниклаш мумкин.
Экскретор урография ва ретроград пиелографиялар буйрак тукимасини ички кисмидаги, унча катта булмаган усмаларни аниклаб бера олмайди. Бундан ташкари, бу усуллар ёрдамида хар вакт усмани хажми хакида унинг канча чукурликка усиб киргани, унинг канчалик таркалгани хакида маълумот олиш жуда кийин. Бу борада буйрак усмаларини аниклашда буйракни кон томирларини рентгенологик текширишлар алохида урин эгаллайди. Охирги пайтларда транслюмболная (бел сохасидан) аортография , буйракни селектив ангиографияси, венокавография буйрак венографияси каби текширишлар кенг микёсда кулланилмокда. Бу усулларини барчасини бизнинг мамлакитимизда биринчи булиб, Н.И. Пирогов номли 2- МОЛМИ ни, урологик клиникасида кулланилган.
Буйрак анигиографияси- буйрак усмасини аниклашда жуда хам катта ахамиятга эга булган усулдир. Унинг ёрдамида: 1. олдинги этаплар ёрдамида аникланган усма характерини аниклаш, яъни усмани кистадан фарклаш. 2. буйрак тукимасининг ковук кисмида жойлашган ва уни жом коса кисмида узгариш пайдо килмаган, хали катта булмаган усмаларни аниклаш. 3. буйрак венасини хамда пастки ковак венанинг холатини (уларни ичида ивитмалар бор йуклигини аниклаш. 4. усмани кушни аъзоларни ичига усган – усмаганини, карама-карши буйракда эса жалаларни бор йуклигини ажратишга имконият беради.
Буйрак ангиографиясини биринчи боскичи корин аортографияси булиши керак, чунки унинг ёрдамида жарохатланган буйракни томирларини тузилиши ) ёлгиз, иккиша булинган ёки кушимча томир) аникланади, усмани томирларини кайси тарафига усганлиги ( аъзони чукурига ёки уни ташкарисига), уни атроф аъзолар билан алокасини карама-карши буйракда, жигарда жалаларни бор-йуклигини аниклаш мумкин. Бу борада ( серийная) бир катор аортографиядан олинган маълумотлар катта ахамиятлидир. Бунда олинадиган ккатор расмлар программасини тузишда, жарохатланган буйракдаги фистуляр кон таъминотини бошлангич артериал фазасини ушлаб колишга харакат килиниши даркор. Усмани белгиларига, буйракни асосий артериясини кегайиши усма тукималарини кон томирларини тартибсиз жойлашуви (усма сохасидаги томирларни чигалида рентген контраст моддани майда нукталарини «кулмок» , «кулчалар» сифатида тупланиши, эртаки фазада сегментар нерогармма ёки буйрак венасини шаклланиши, усма шуласини куюкланиши ва бу сояни бир хил булмай, орасида алапарчин (усмадаги некроз хисобига) сохаларни булиш холатлари кузатилади. (126-расм) Аортография маълумотларини янада чукуррок урганишлик даркор булса, буйракни селектив артериографияси килинади. (127-расм).
Агар ангиография вактида олинган маълумотлар равшан булмаса, албатта фармакоартериография килинган маъкул (2-бобга каранг). Бундай текшириш ёрдамида хали хеч узгармаган буйрак тукималарини кон томирларини оркасида яшириниб колган усмани майда тугунчаларини хам аниклаш мумкин.
Кон окимини тусмай килинган пастки венокавографияни ёрдамида пастки ковак венани холатини уни уз урнидан силжиганлиги ёки силжимаганлиги, усмани вена томирларини ичига анча усиб киргани хамда кон окимига тускинлик бераётгани ёки бермаётгани каби узгаришларни аниклаш учун бажарилади. Олинган маълумотлар эса бажариладиган операцияни учун имкониятни бор йуклиги; бу операцияни хамда унинг хажми хакида фикр юритишига ёрдам беради. (128-расм)
Буйрак венографиясида усма борлиги аникланган буйракни текширишдаги охирги боскич хисобланади. (129-расм).
Шуни хам айтиш керакки буйрак венасидаги ивитмани куп озлиги буйракдаги усмани хажмига хеч кандай алокаси йук. Буйракда накадар кичик хажмдаги усма тугунчаси топилган булмасин, буйрак венографиясини бажаришлиги албатта шарт. Бу коидага риоя килинмаса, операция пайтида кутилмаган холат (пастки ковак венани ичига усиб кирган ивитмани) туккисдан топилиб колиши натижасида операцияни хажмини боришини хамда уни бажариш учун сарфланадиганг вактни узгаришига тугри келиб колади.
Буйрак вена томирларини холатини аниклашни кулланиладиган даволаш усулини, яъни хажмини илгаридан белгилаб олиш учун ахамияти катта. Буйрак венасига усиб кирган усмани венограммада яккол аниклаш мумкин. Буйрак усмаси кандай холатда булмасин венография ёрдамида контраст моддани буйрак венасидан, уругдон кон томирига караб окиб кириши аникланади. Жарохатланган буйрак вена томирида босим анчагина баланд (165-280 мм сув устуни) булади. Аммо буйрак усмасида кузатиладиган варикоцели, хар вакт хам вена томирини эзилганлигидан ёки жарохатни анчагина кечикиб колганлигидан булмай балки буйрак усмаси туфайли кутарилган кон босимидан эканлигидан дарак беради. Чап буйрак усмасида кузатиладиган варикоцеле – бу чап буйрак вена кон томирларидаги конниЮ веноковал дарчалар оркали шингилсимон тугунчаларга ва улардан пастки ковак венага окиб утишининг окибатидандир.
Лимфангиоаденография буйрак усмасини пароковал (пастки ковак вена атрофида) ва (аорта атрофидаги параоартал жалаларини топишда ёрдам беради. Аммо бу усул буйрак усмасида кенг кулланилмайди, чунки хар вакт хам хамма лимфа тугунчалари курилавермайди. Расмларда, лимфа тугунчаларидаги узгаришларини усмага ёки яллигланиш жараёнига алокадорлигини аниклаш анчагина кийин. Синчиклаб текширишларга кура, усмани жалаларини якин-аъзоларда топилмаганлиги эса, хакикатда буйракларда усмани йуклигини тасдиклайди албатта.
Буйракда усма борлигини назарда тутиб ва бу сумани купинча упкаларга ва суякларга жалалар беришлигини эхтимол килингани холда упкаларни, курак кафасини умуртка поганасини тос суякларини, бош суякларини, бош суякни ренгиографиясида хам бор-йуклигини аниклаш лозим.
Текшириш усулларидан олинадиган маълумотларни хар хил булишларини назарда тутилган холда, бу усулларни куланиш тартибини куйидагича билишлигини тавсия килиш мумкин.
Одатда текшириш кандайдир клиник тахлил усулини куллашдан бошланади. Кейинчалик буйракда битта усмага алокадор биронта белгини йуклиги хакида маълумот берувчи (скрининг-тест) яъни радиозотоп (сканирование ёки сицнтиграфия) текшириш утказилади.
Агар сцинтиграммада бирорта нуксон бор булса, усмани кистадан фарклаш максадида, ультразвук сканированияси утказилади.
Бу маълумотларни табиати рентгенологик усуллар ёрдамида аникрок белгиланади. Бунинг учун трансфеморал аортография килиниб, уйрак ангиографиясини хамма фазаси шу жумладан, нефрограмма ва экскретор урограмма хакида тула маълумотлар олинади. Аортографиядан олинган маълумотлар равшанлик бермаса, ёки салбий чикса текшириш жараёнида буйракни селектив артеонографиясини, агар бу хам етарлича булмаса, фармакангиография килиш хам лозим булади. Артериография ёрдамида буйракда усма борлигига ишонч хосил килингандан сунгвенопортаграфия ва буйракни селектив венографияси бажарилади.

Download 3,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   264




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish