Тиббиёт олий таълимгохи талабалари учун дарслик



Download 3,53 Mb.
bet161/264
Sana20.03.2022
Hajmi3,53 Mb.
#502155
1   ...   157   158   159   160   161   162   163   164   ...   264
Bog'liq
урология дарслик 2

Патогенез.
Тубулопатия туфайли келиб чикадиган сийдик тош касаллигида тош пайдо килишда иштирок этувчи купчилик сабабларни ички ва ташки охиргисини эса, умумий ( организмни хамма – йугига тегишли) ва махаллий (буйракни узидаги узгаришлар билан боглик булган) сабабларга булиб урганилади. Ташки патогенетик сабаларга атроф мухит ва геохимик шароитлар, овкатланиш хусусиятлари ва бошкалар киради.
Баъзи генографик чегараларда сийдик тош касаллигининг жуда куп таркалишига атроф мухитни шароит хам таъсири асос булиш мумкин. хавонинг намлиги уни харорати ернинг туркуми, чиладиган сувнинг таркиби ва унинг минерал тузлар билан туйинганлиги , усимликлар жониворлар буларнинг хаммаси хам катта ахамиятга эга. Иссик мамлакатларда яшовчи ахолининг ортикча терлаши ва танаси сувсизланиши туфайли сийдикни куюлиги ошиб тош хосил булиши мумкин.
Географик шароитлар ахолининг овкатланиш холатини белгилайди. Б уэса сийдикнинг туркумини хамда ундаги рН ни белгилайди. Усимлик ва сут махсулотлари сийдикни ишкорлайди, гушт оксидлайди. Охак тузга бой сув сийдикнинг аччиклигини пасайтиради ва организмда кальций тузларини купайтиради.
Кутб доирасини ташкарисида яшовчи ахоли орасида буйрак тош касаллигининг куп таркалганлигини сабаби, полигиповитаминоз, ультрабинафша фиолет нурларининг камлиги хамда гушт ва балик озукаларининг куплигидан деб фараз килинади.
Демак сийдик тош касаллигининг махллий учогини ривожланишида ташки сабаблар билан бир каторда, одат танасининг холати, патогенетик ички омиллар хам шубхасиз катта урин эгаллайди. Буйрак тошнинг келиб чикишида фосфаор кальций алмашувини келтириб чикарадиган четки омилларидан бири, калконсимон безнинг ёнидаги безларнинг вазифасигт ошиши гиперпаратиреодизм асосий урнини эгаллайди.
Гиперпаратиреодизм – тугма касаллик эмас. Фосфатларнинг ажралиши калкон ёки безчаларининг назорати остида эканлиги маълум. Калкон олди безчаларининг гормони (паратгармон) кальций алмашувида икки хил урин уйнайди, бир томондан у фосфорнинг ажралишини кучайтиради ва унинг каналчаларда кайта сурилишини камайтиради, иккинчидан суяк тукималаридан кальций тузларининг ажралишини кучайтиради. Фосфатлар ажралишининг купайиши, конда паратгармонни ортишига мутанносибдир. Фосфатларнинг йуколиши,фосфат бирикмаларини суяклардан хайдайди. Бу фосфат бирикмаларини кальций тузларидан хам ташкил топганлиги сабабли, кальций моддаси куплаб ажрайди ва унинг конда ва сийдикдаги микдори купаяди. Натижада фосфатурия пайдо булади.
Гиперпаратиреодизм бирламчи хамда иккиламчи булади. Бирламчи гиперпаратиреодизм (калкон ёни безларининг аденомаси) кондаги ва сийдикдаги кальций микдорининг баландлиги, фосфатурия, шелочная фосфатазанинг фаоллигини ошиши, буйракдаги куюклантириш жараёнинг пасайиши билан ажралади. Бирламчи гиперпаратиреодизм буйрак тошли беморларда унча (1-2%) баланд эмас. Иккиламчи ёки тикланган гиперпаратиреодизм, буйракдаги жараёнининг окибатидир. Уни зарарланмаган буйрак тош касаллигида хам яллигланиш жараёнисиз бораётган тубулопатияларда хам кузатиш мумкин. Буйракнинг бундай зарарланишлари, фосфатларни ва кальцийнинг буйрак каналчаларида кайта сурилишининг бузилишига, бу эса калкон ёки безларини вазифасини баландлашувига хамда унинг гармонларининг суякнинг фосфат ва кальцийларини ивиб боришига олиб келади. Иккиламчи гиперпаратиреодизм бирламчидан гиперкальцемия билан фаркланади.
Иккиламчи гиперпаратиреодизмнинг анчагина куп таркоклиги булиб, у буйрак тошли беморларнинг карайиб 40% ни, хамда маржонсимон тошларнинг 70%ни ташкил килади. Иккиламчи гиперпаратиреодизм тубулопатия беморларнинг 5% да учрайди.
Кальцийнинг кон зардобида купайиши, суякларнинг жарохатланишида, остеомиелитда, остепарозда сиртки невритда содир булади. Шу сабабли бу касалликлар купинча буйрак тош касаллиги билан мушкуллашади.
Буйрак тош касаллигини келтириб чикарувчи ички омилларга, меъёрда ва каса ичакларни фаолиятининг бузилиши (сурункали гастрит, кулуж яраси касаллик) хам таалуклидир. Бу холат, меъдани яллигланиш, танани нордон – ишкорий мувозанат холатига таъсири хамда кальций тузларини ингичка ичкда камайиши ва богланиши билан тушунтирилади. Жигарни тугонлик вазифасини бузилишилиги хам катта ахамият эга.
Колаверса махаллий ички омиллар буйрак ва сийдик йулларининг мутадил ишлаш холатининг узгариши, сийдик йуналишини сусайтирувчи моддаларни ажралиш ва кайта сурилишини бузувчи, сийдик инфекциясини купайтирувчи факторлар буйрак тош касаллигини келтириб чикаришда етакчи уринни эгаллайди.
Буйрак аномалиялари( кушалоклик ва узъаро урин алмашиш, такасимон буйраклар ва бошкалар) сийдик найчаларини копконлари, торайган кисмлари хомиладорлик сийдик икимининг сусайишини сабабчиси булади. Буйраклардан сийдик окишини бузувчи, кейин пайдо булган касалликлар (сув буйрак , сийдик найчаларининг торайиши, буйрак сили ва бошкалар), купинча тошларни хосил булишига сабабчи булади.
Буйракнинг жарохати , шок, кон йукотишлар натижасида буйракда кон айланишининг сустлашуви хам тош пайдо булишига имкон беради, чунки буларнинг натижасида пайдо булган ёмон шароит буйрак эпителиясининг улимига асосий сабабчи булади.
Буйрак тош касаллигининг келиб чикишида, буйракдаги яллигланиш жараёни алохида уриниэгаллайди, чункиу буйрак тукимаси ва жом-косачаларининг шиллик пардасининг вазифасини узгаришига , унинг сийдик билан юза тортишувини бузилишига ва бунинг натижасида сурилиш холатини пайдо булишига олиб келади. Натижада купинча тугма хамда кейин пайдо булишига олиб келади. Натижада купинча тугма хамда кейин пайдо булган тубулопатия (энзимопатия)га кушимча булган пиелонефрит, тош хосил килишда асосий уринни эгаллайди. Бу холатни одамлардан олинган тошларни текшириш натижасида, уларнинг купчилигининг ядроларида микробларнинг топилишт тасдиклайди. Бир катор микроблар (стафилокок, протей, кук йиринг таёкчаси мочевини парчаланиб, уни ишкорлайди ва туз колдиклари – фосфатнинг чукмага тушишига олиб боради. Шундай килиб, сийдик инекцияси тош хосил киладиган махаллий омиллар орасида айникса фосфат тшларни хосил булишид катта уринлардан бирини эгаллайди. Буйракда хосил буладиган урат ва оксалат тошларнинг пайдо булишида асосий уринлари умумий метаболик бузилишлар эгаллайди.
Хозирги замон назарияларга кура, буйрак тош касаллигини махаллий патогенетик омиллари – уродинамикани бузилишида ва сийдик инфекциясининг кучайиши бемор аёлларда хомиладорлик ва гинекологик касалликларга боглик булса, эркакларда эса буйрак тош купинча умумий модда алмашувини бузилиш натижасида вужудга келади.
****Буйракда тошни пайдо булишини патогенезининг сунгги боскичларида, сийдикдаги минерал кристаллар ва асровчи каллоидаларнинг мувозанати алохида ахамиятга эга. Сийдик таркибидаги тузларнинг кристализацияланишига йул куймайдиган механизмни асровчи каллоидларни мавжудлигининг окибати деб такказо этадиган, каллоидно-кристаллоид назарияси билан тушунтирилади.
Буйрак каналчаларининг вазифасини бузилиши, сийдикда куп микдорда полисахаридларнинг ва мукопротеидларнинг микдорини оширади ва улар коллоид посангисини бузади. Туйинган сийдик эритмасидаги мавжуд кристаллоидларнинг чукмага утиши ва кейинчалик кристалланиши тош хосил булишига олиб келади.
Тош хосил булиш жарарёнини матрица назарияси хам тушунтиради. Бу назарияга кура аввалом бор оксил моддасидан узак хосил булади ва унга иккиламчи тузлар чукади. Буйрак тошларининг тузилишини синчиклаб текширилганда уларнинг узагида хар вакт органик субстанцияни борлиги ва у тош хосил булишида асосий уринни хамда ( куп холатларда матрица урнини уйлаб, унда хар-хил тузларнинг ултириб колишига олиб боради.
Шундай килиб буйрак ва сийдик йулларида тош пайдо булиш жараёнини мураккаб ва куп боскичлидир. Модда алмашуви энзимопатия (тубулопатия)ларнинг бузилиши вазиятида ташки ва ички махаллий ва умумий патогенетик омиллар таъсири остида ривожланади.

Download 3,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   157   158   159   160   161   162   163   164   ...   264




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish