Tib termin-2016. p65

щ1 39-mashq. Quyidagi atamalarni ma’nosiga qarab joy-^L~^J lashtiring. S-M.

U

Carpus	— tuxumdon
condylus	— bog‘lam
digitus	— nog‘ora
lobus	— ko‘krak
lumbus	— orqa
nodus	— ko‘richak
thymus	— bo‘shliq
truncus	— bilak
umbilicus	— kaft oldi
brachium	— bo‘rtma shakldagi
	o‘sma
antebrachium	— barmoq
cavum	— bo‘lak
caecum	— bel
collum	— tugun
dorsum	— ayrisimon bez
labium	— gavda
ligamentum	— kindik
ovarium	— yelka
sternum	— lab
tympanum shq. Lotin tilidag	— bo‘yin i otlarning o‘zbekchasini
qo‘ying. M—F. Crataegus	— zahar
numerus	— shisha idishcha
sirupus	— surtma
Helianthus	— shamcha
Stophanthus	— moy
succus	— rovoch
acidum	— suyuq surtma
amylum	— damlama
decoctum	— qaynatma

73

emulsum	— barg
emplastrum	— do‘lana
extractum	— son
folium	— sharbat
infusum	— malham
linimentum	— strofant
oleum	— shira
Rheum	— kislota
suppositorium	— ohor, kraxmal
unguentum	— qaynatma
venenum	— emulsiya
vitrum	— kungaboqar

Ш 41-mashq. Quyidagi dorivor giyohlarning lotincha nomiga o‘zbekchasini moslashtiring. F.

Galanthus	— dastarbosh
Eleutherococcus	— bangidevona
Myrtillus	— qoqigul
Hyoscyamus	— bug‘doy
Oxycoccus	— bo‘yimodaron
Thymus	— zig‘ir
Ricinus	— paxta
Anisum	— shivit
Chelidonium	— eleuterokokk
Erysinum	— boychechak
Foeniculum	— mingdevona
Equisetum	— chernika
Gossipium	— kanakunjut
Linum	— klukva
Millifolium	— tog‘jambil
Stramonium	— arpabodiyon
Tanacetum	— qirqbo‘g‘im
Taraxacum	— qoncho‘p
Triticum	— jeltushnik

74

ш
M:

42-mashq. Quyidagi atamalarni lotin tiliga tarjima qiling va Nominativus Sing. hamda Genetivus Sing.da turlang.

S—M: M—F: F:
Namuna:

qizilo‘ngach, yelka suyagi, mushak, ko‘z, ba-chadon, me’da, yurakning ichki pardasi, yurak mushagini sirtdan qoplovchi seroz parda, yurak xaltachasi, to‘g‘ri ichak, o‘n ikki barmoqli ichak. burchak, ko‘z soqqasi, kaft orqasi, xaltacha tagi, bo‘lakcha, chaqaloq, oyoq kafti yuzasiga oid, nog‘ora parda, ko‘ruv do‘mbog‘i, kindik. sharcha, arslonquyruq, chilibuxa, ermon, ziddi-zahar, donacha, bo‘znoch, dalachoy, shakar, vitamin, davolash vositasi. tayoqchasimon dori, piyozbosh, briket, boyche-chak, mingdevona, sambitgul, parmanchak, qirqbo‘g‘im.

Guruh	Rod	Nom.Sing	Gen. Sing	Nom. Plur.	Gen. Plu
II II	m n	musculus folium	musculi folii	musculi folia	musculorum foliorum
Ш 4	3-ma	shq. Quyida	gi otlarnin	g kelishigini	aniqlang.

M:
S—M: M—F:
oesophagus, morbus, musculi, cerebri, cranii, per rectum.
bulbi oculi, digitorum, lumbi, umbilici, brachii. Crataegi, globulus, foliorum, suppositorii, ve-neni bacillorum, bulbi, Galanthus, Hyoscyami, Rubi idaei, acetum.

и
M:
44-mashq. Quyidagi so‘zlarni o‘zbek tiliga tarjima qiling va moslashmagan aniqlovchini toping.
angullus, oculi, caput humeri, cavum pericardii, cavum pleurae, corpus humeri, fossa cranii, fundus oculi, septum nasi, septum linguae, morbus oesophagi.

75

S-M: angulus costae, cancer labii, collum costae,
dorsum sellae, fractura digitorum, fissura cerebelli, fundus vesicae, ligamentum nuchae, morbus gingivorum, vestibulum vaginae.
M-F: antidotum metallorum, decoctum foliorum,
Salviae, extractum Absinthii, folia Convallariae infusum herbae Hyperici, oleum Vaselini, sirupi Rhei, tinctura Strophanthi, unguentum Lae-vocini.
F: decoctum foliorum Uvae ursi, emplastrum Hyd-
rargyri, folium Kalanchoes, herba Hyperici, infusum herbae Leonuri, sirupus Aloes, succus baccarum Myrtilli, tinctura Strychni.
Ш 45-mashq. Quyidagi so‘zlarni lotin tiliga tarjima qiling ^Щ va moslashmagan aniqlovchini ko‘rsating.
M: qizilo‘ngachning xavfli o‘smasi (raki), me’da raki,
asab kasalligi, bosh miyaning ko‘k tomiri (Vena).
S-M: me’da osti, barmoq sinishi, muskul boylami,
nog‘ora pardasi, to‘sh burchagi, qovurg‘a bo‘-yinchasi, orqa muskul, kalla suyagining choki, miyachaning bo‘lakchalari, bosh miya bo‘lagi, bachadon bo‘yinchasi.
M-F: rovoch ekstrakti (so‘rimi), gulxayri sharbati,
shakar sharbati, mavrak barglari, yalpizning spirtli eritmasi, glukozaning tugmachasimon dorisi, yodning spirtli eritmasi, na’matak moyi, glitserinli surtma, «Sanitas»ning suyuq surtmasi.
F: klukva mevasi, yalpiz bargi, kalanxoy shirasi.
Ol: tayoqchasimon dorilardan, soqqachalardan va shamchalardan; Ber: qoncho‘p o‘tidan; Ol: mavrak bargi damlamasidan, tuyatovon bargidan qaynatma tayyorla; Ol: parmanchak sharba-tidan keragicha, shivit suvi, moychechak o‘ti­dan damlama tayyorla, ixtiol va vazelindan olib surtma tayyorla.
76

ш
46-mashq. Quyidagi retseptlarni o‘zbek tiliga tarjima qiling. M—F.
Recipe. Tincturae Absinthii
Tincturae Belladonnae aa 10 ml
Misce. Da.
Signa: 15—20 tomchidan ovqatlanishdan oldin. Recipe. Resorcini 1,0.
Vaselini 10,0
Misce, fiat unguentum.
Da. Signa: surtma. Recipe: Amidopyrini
Analgini aa 0,25
Da tales doses numero 6 in tabulettis.
Signa: tabletkadan kuniga 2—3 mahal. Recipe: Infusi foliorum Salviae 20,0 — 200 ml
Da. Signa: Chayqash uchun. Recipe: Mentholi 2,0
Olei Helianthi 20,0
Misce. Da.
Signa: Mentolli moy. Recipe: Tincturae Strychni 5 ml
Tincturae Convallariae
Tincturae Valerianae aa 10 ml
Misce. Da.
Signa: 20—25 tomchidan kuniga 2—3 marta. Recipe: Infusi herbae Hyperici 10,0 — 200 ml
Da. Signa: 1 osh qoshiqdan kuniga 3—4 mahal. Recipe: Olei Ricini 20,0
Xeroformii 1,2
Vinylini 1,0
Misce, fiat linimentum.
Da. Signa: Surtmali bog‘lamalar uchun. Recipe: Infusi foliorum Eucalypti 10,0—200 ml
Da. Signa: Chayqash uchun.

77

Recipe: Olei Eucalypti 10,0
Mentholi 1,0
Misce. Da.
Signa: Bug‘li ingalatsiya uchun. Recipe: Tabulettas Amidopyrini 0,25 numero 10
Da. Signa: 1 tabletkadan kuniga 2-3 marta. Recipe: Decocti foliorum Farfarae 15,0-200 ml
Da. Signa: 1 osh qoshiqdan har 2-3 soatda.
ra 47-mashq. Quyidagi retseptlarni lotin tiliga tarjima ™ qiling. M-F.
Ol: Analgindan 0,5
10 dona shunday miqdorli tabletkadan ber.
Belgila: 1 tabletkadan kuniga 2 mahal. Ol: Marvaridgulning spirtli eritmasidan,
Valeriananing spirtli eritmasidan teng
miqdorda 10 ml,
Belladonnaning spirtli eritmasidan 5 ml,
Mentoldan 0,2
Aralashtir. Ber.
Belgila: 20-30 tomchidan kuniga 2-3 marta. Ol: Arslonquyruq o‘ti damlamasidan 15,0-200 ml
Ber. Belgila: 1 osh qoshiqdan kuniga 3-4 marta. Ol: Archagul barglarining qaynatmasidan 10,0-200 ml
Ber. Belgila: 1 osh qoshiqdan kuniga 3-5 marta. Ol: Sano bargi damlamasidan 10,0-150 ml,
Rovoch sharbatidan 30 ml
Aralashtir. Ber.
Belgila: 1 osh qoshiqdan ertalab va kechqurun
ichish uchun. Ol: Shivit suvidan 200 ml
Ber. Belgila: 1 osh qoshiqdan kuniga 5-6 marta. Ol: Chirqanoq moyidan 30 ml
Ber. Belgila: Surtish uchun. Ol: Kanakunjut moyidan 20,0,
Kseroformdan 1,2,
78

_©-
Vinilindan 1,0
Suyuq surtma bo‘lguncha aralashtir.
Ber. Belgila: Surtmali malham uchun.
Mavzularga oid savollar

1. 
   Ikkinchi guruhda turlanuvchi otlarga qaysi rodlar misol bo‘ladi?
   
2. 
   Ikkinchi guruhdagi turlanuvchi otlarning lug‘at shakli qanday yoziladi?
   
3. 
   Masculinum ga oid ikkinchi guruh otlari Nom. Sing. va Gen. Sing. da qanday qo‘shimchalarga ega bo‘ladi?
   
4. 
   Nautrum ga oid ikkinchi guruh otlari Nom. Sing. va Gen. Sing. d a qanday qo‘shimchalarga ega bo‘ladi?
   
5. 
   Ikkinchi guruh otlarini yasashda qanday so‘z yasovchi qo‘-shimchalar ishlatiladi?
   
6. 
   Ikkinchi guruhda turlanuvchi Femininum ga oid otlarni izohlang.
   

Mustaqil o‘rganish uchun

Lotin maqollari va hikmatli so‘zlar
Homines dum docent, discunt.
Odamlar o‘rgatib o‘rganadilar.
Multum vinum bibere, non diu vivere.
Ichkilikni ko‘p ichgan, ko‘p yashamaydi.
Non progredi est regredi.
Olg‘a intilmaslik, orqada qolmoq demakdir.
Nulla aetas ad discendum sera.
Ilmning kechi bo‘lmaydi.
Qui quaerit - reperit.
Izlagan - topadi.
Summum bonum medicinae sanitas.
Tibbiyotning oliy maqsadi - sog‘liq-salomatlik.
29-§. DORI NOMLARI YASALISHIDA
QO‘LLANILADIGAN MA’NOLI SO‘Z
YASOVCHI QISMLAR
Ko‘pchilik dori nomlari sun’iy ravishda hosil qilinib, ular bir necha so‘z bo‘laklari orqali ifodalanishi mum-kin. Bunday so‘z qismlari dorining kimyoviy tarkibi, davo-lash ta’siri yoki farmakologik tavsifi haqida ma’lumot be-
79

radi. Masalan, Ampicillinum, Bicillinum, Oxacillinum dori nomlaridagi cillin+um so‘z yasovchi qismi shu dorilarning antibiotik guruhiga tegishli ekanini yoki Phenaminum, Phenobarbitalum, Phenylbutazolum dori nomlaridagi -phen - umumiy so‘z yasovchi qismi shu dorilar tarkibida fenil moddasi borligini ko‘rsatadi.