Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

4-масала.
4 га бўлинганда 3 қолдиқ қоладиган сонларни топинг. 
2-қадам. Берилган масалаларда берилган бўлиниш ва қолдиқ терминлари ҳақида фикр 
юритилади (абстракция).
3-қадам. Ҳар бир масала шартига кўра натурал сонлар тўпламини ўзаро 
кесишмайдиган тўпламларга ажратамиз(таснифлаш). Масалан, 1-масала шартига кўра 
натурал сонлар тўпламини 7 га каррали, 7 га бўлганда 1 қолдиқ қолувчи, 7 га бўлганда 2 
қолдиқ қолувчи, 7 га бўлганда 3 қолдиқ қолувчи, 7 га бўлганда 4 қолдиқ қолувчи, 7 га 
бўлганда 5 қолдиқ қолувчи, 7 га бўлганда 6 қолдиқ қолувчи сонлар тўпламига ажратамиз. 
Масалалар шартларига кўра сонларни аниқлаштириб оламиз (конкретлаштириш) 
1) 7 га бўлинадиган сонлар: 7, 14, 21, 28, 35, 42, 49, ... 
2) 2 га бўлинганда 1 қолдиқ қоладиган сонлар: 1, 3, 5, 7, 11, 13, 15, 17, 19, 21, ...
3) 3 га бўлинганда 2 қолдиқ қоладиган сонлар: 2, 5, 8, 11, 14, ...
4) 4 га бўлинганда 3 қолдиқ қоладиган сонлар: 3, 7, 11, 15, 19, ...
1-масала ва 2-масала натижаларига эътибор қилсак, изланаётган сон тоқ сон 
эканлигини англаймиз(таққослаш).
Масалалар натижалари ҳақидаги билимларимизга таяниб, масалаларнинг натижаларидан 
жуфт сонларни четлаштирамиз ва асосий масала шартини қуйидагича ўзгартириб, 
натижаларига эътибор қиламиз(синтез). 
1.1-масала.
7 га қолдиқсиз бўлинадиган тоқ сонларни топинг.
7 га қолдиқсиз бўлинадиган тоқ сон (7, 21, 35, 49, ...) орасидан олган натижа ва 
билимларимизни умумлаштириб, 35 сони берилган масаланинг ҳамма шартларини 
қаноатлантириши ва масала ечими эканлигини аниқлаймиз(умумлаштириш).
Худди шундай тарзда давом қилиб масаланинг 119, 203, ... ечимларини топиш 
мумкин. Ўқувчиларда математик тафаккурни шакллантиришда тафаккур амалларининг 
бажарилишини бошланғич синфлардаёқ эътибор билан ўргатиш орқали ҳар қандай 
муаммоли масалаларнинг ечимини топа олишга йўналтиришда илк қадамларни тўғри 
танлаган бўламиз. Бу жараённинг бажарилиши орқали эса ўқувчиларнинг юқори 
синфлардаги ўқиш даври учун асос бўлиб хизмат қилишига эришамиз. 
Фойдаланилган адабиётлар 
1.Беруний Абу Райхон. Танланган асарлар // III жилд. –Т.: Давлат нашриёти, 1966. 

---