Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
47 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Бундан ташқари, улоқ ўйинида нафақат чавандоз, балки уни мақсад сари элтувчи, 
унинг яқин ҳамкори бўлган улоқчи отнинг ҳам ўз ўрни бор. Чавандоз у билан худди одам 
билан гаплашгандай гаплашади. Уни қадрлайди, инсонга меҳр-муҳаббат кўрсатгандай 
ардоқлайди. Ҳалокатга юз тутса, бунинг учун аза тутади. Бу қадар юксак муносабатнинг 
замирида инсонларнинг табиатга, жонзодлар оламига нисбатан меҳр-шафқати ва саховати 
намоён бўлади, албатта.
Шулар билан биргаликда, мазкур халқ ўйинида ўлжани олиш учун чавандозларнинг 
аксарият ҳолларда гуруҳ бўлиб кураш олиб боришлари, бир-бирларига қалқон бўлиб, асосий 
чавандозни ҳимоя қилишлари халқимизга хос бўлган аҳиллик, бағрикенглик ва хушфеъллик 
хислатларини кўрсатади. Жарчининг эса «Ҳалол кураш!», «Ҳалолинг бўлсин!» каби 
ҳайқириқлари қадим аждодларимизга хос бўлган ҳалоллик, диёнат ва ор-номус туйғуларини 
ўзида мужассам этади. Биргина халқ ўйинининг ўзида халқимиз кўҳна маданиятига оид 
нечалаб урф-одат элементлари бўлиб, уларни ҳозирги таълим-тарбия жараёнларига 
аслиятига мувофиқ ҳолда тадбиқ қилиш машғулотлар самарадорлигини ошириш билан бирга 
ёшларимизни халқимиз маънавияти ва маданиятига мос руҳда тарбиялашда муҳим 
омиллардан бўлиб хизмат қилади. 
Худди шу каби таълим-тарбиявий мақсадлар кураш, арқон тортиш, пойга, нишонга 
уриш ва яна нечалаб кўҳна халқ ўйинларида ўз аксини топган.
Юқорида хулоса қилиш керакки, халқ ўйинларини ташкил этиш ва ўтказишда кўҳна 
тажрибалардан фойдаланиш машғулотлар самарадорлигини оширишда муҳим омил 
вазифасини ўтайди. Бунинг учун эса:

ўйинларни халқимиз тарихи ва маданияти билан боғлаб ўрганиш; 

ўйинни ташкил қилиш ва ўтказишда унинг асл варианти, элементларини сақлаб 
қолиш ҳамда шу асосда ташкил этишнинг ғоят муҳимлигига эътибор қаратиш;

кўҳна халқ ўйинларига бағишланган ҳужжатли, бадиий фильмлар намойишини 
ўтказиш. Улардаги кўҳна урф-одатлар элементларини таҳлил қилиш ва бугунги кундаги 
ўйин вариантларига қиёслаб, мослаштириб ўрганиш ўқитувчи ва мураббийлардан доимий 
изланиш ҳамда улкан педагогик маҳоратни талаб қилади.
Фойдаланилган дабиётлар
: 
1.
Каримов И. А. Юксак маънавият – енгилмас куч. Т.: Маънавият, 2008. -176 б.
2.
Йўлдошева Р. Ўзбек халқ ўйинларининг тарбиявий аҳамияти.-Т.:Ўқитувчи, 1994.-119 б. 
3.
Навоий Давлат педагогика институти “Миллий ҳаракатли ўйинлар” фанидан марузалар 
матни 2010 й. 
4.
Матчанов И. “Мактабдан ташқари таълим муассасаларида ўсмирлар соғлом турмуш 
маданиятини шакллантириш”. Методик қўлланма. 2010 йил. 49-бет.