|
Фойдаланилган аdabiyotlar
:
1.
Sharq tafakkuri hazinasidan. T.: G‘.G‘ofur nomidagi Adabiyot va san’ati nashriyoti. –T.:
O‘qituvchi, 1986 y.
2.
Qurbonov T. Odobnoma. – T.: O‘qituvchi, 1991 y.
3.
Safarov O., Mahmudov M. Oila ma’naviyati. – T.: Ma’naviyat, 1998.
4.
Donishmandlar tarbiya xususida.–T.:O‘qituvchi, 1992.
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШДА
КЎҲНА ХАЛҚ ЎЙИНЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ
Абдуллаев А.А. – “Мактабгача таълим” кафедраси мудири, ТВЧДПИ,
Ўзбекистон.
Аннотация:
Мақолада таълим тизимида халқ ўйинларини ташкил қилиш мавзуси
ёритилган бўлиб, унда халқимиз кўҳна тажрибаларидан фойдаланиш самарали усуллардан
бири сифатида таклиф этилган.
Таянч сўзлар:
миллий халқ ўйинлари, замонавий педагогик технологиялар,
менталитет, маънавий-маърифий қарашлар, кўҳна урф-одатлар.
Аннотация:
В статье рассматривается организация народных игр в системе
образования, что предполагает использование древних практик нашего народа как одного из
наиболее эффективных методов.
Ключевые слова:
народные игры, современные педагогические технологии,
менталитет, духовно-просветительские взгляды, древние традиции.
Annatation:
The article deals with the organization of folk games in the education system,
which suggests the use of ancient practices of our people as one of the most effective methods.
Keywords:
national folk games, modern pedagogical technologies, mentality, spiritual and
enlightenment views, ancient traditions.
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
46
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Мустақил мамлакатимизда олиб борилаётган ижтимоий-иқтисодий, маънавий-
маърифий сиёсатнинг бош негизи – жамиятнинг онгли, ҳар жиҳатдан комил аъзосини вояга
етказиш, унинг камолоти учун барча шароитларни яратиш ва шу орқали давлатнинг
ривожланиши, истиқболини таъминлашдир. Шубҳасизки, комил инсон ҳар томонлама
соғлом турмуш муҳитида камол топади.
Дарс жараёнларида халқ ўйинларидан самарали фойдаланиш мактаб таълимини
ривожлантиришда ўзига хос аҳамият касб этади. Буни жисмоний тарбия дарслари ва
синфдан ташқари ишлар мисолида яққол кўришимиз мумкин. Халқ ўйинларини
машғулотларда замонавий педагогик технологиялар асосида ташкил қилиш, дарсларнинг
сифати ва самарадорлигини таъминлаш юзасидан илғор усулларни қўллаш ҳар томонлама
кутилган натижаларни беради.
Маълумки, халқ ўйинларининг асоси халқимизнинг бой маданий қадриятлари, урф-
одатлари заминига бориб тақалади. Шундай экан, айни ўйинларни машғулотларга олиб
кириш ва тадбиқ қилишда кўҳна тажрибалардан фойдаланиш, уларни бугунги замонавий
педагогик шароитларга уйғунлаштириш муҳим вазифалардан ҳисобланади. Шу сабабли
кўплаб халқ ўйинлари ҳозирда миллий спорт ўйинлари таркибига киритилган бўлиб, улар
воситасида ёшларимиз ҳар томонлама баркамол инсонлар бўлиб вояга етмоқдалар.
Дарҳақиқат, миллий спорт ўйинлари фуқаролар аҳиллиги, оила фароғати. Қобил фарзанд
тарбиялашнинг кекса тарих синовларидан ўтган тўла тикланишга лойиқ мактабидир.
Сир эмаски, ҳар ўйиннинг ўз иштирокчилари ва томошабинлари бор. Чиллак, ошиқ,
кўчмак, пиёда пойга, арқон тортиш, капани кўтариш, узунликка сакраш, кураш, кўпкари,
така лов-лов, кес-кес, оқсуяк, оҳува, яшинмачоқ, тўпиқ, олтин қовоқ, чавгон, каклик ёхуд
хўроз уриштириш шундай ўйинлардир. Тадқиқотларда келтирилишича, "Ёш ўқувчилар бир-
бириман талашиб, белги чизиб ошиқ ўйнаса, қишлоқ-қишлоқ тараф бўлиб беллашиб, бўз
ўқувчилар ўйнаётир чиликди",-дейилади достонларда. Тарихда халқ ўйинларининг кундузи
ҳам, тунда ҳам ўйналадиган турлари бўлган. Ўйинлар халқ қалбидан шунчалик кенг ўрин
эгаллаганки, ҳатто Қашқадарё ва Сурхондарёда Гўрўғли силсиласига кирувчи "Олтин қовоқ"
номли ҳажми ўн минг мисрадан зиёд алоҳида достон яратилган.
Болалар фольклорининг ичида ҳаракатли ўйинлар алоҳида ажралиб туради. Ўзбек
болалар фольклор ўйинлари жуда қадим, яъни эрамиздан олдинги минг йилларга бориб
тақалади. Маҳмуд Қошғарийнинг «Девону луғатут турк» китоби ҳамда дидактик асар
ҳисобланган «Ирқ битиги»да ҳам болалар ҳаракатли ўйинларининг қайсидир кўринишлари
тилга олинган.
Дарҳақиқат, бундай ўйинларнинг руҳи, табиати, иштирокчиларнинг хатти-ҳаракати
аҳолининг турмуш кечириш шароитлари, жўғрофий яшаш ўрнига бевосита ҳамоҳанг бўлади.
Халқ тилида кўчиб юрувчи «Болаларнинг ўйинига қара, ўсган бўйига қара, боланинг
кимлигини, нимага қизиқишини ўйнаган ўйинидан билса бўлади» қабилидаги иборалар
балки шундандир. Яна бир жиҳат, халқ ўйинлари ўзига хос таълим-тарбия, одоб-ахлоқ
мактаби ҳам саналади. Уларда менталитетимизга хос маънавий-маърифий қарашлар,
меҳнатсеварлик, меҳмондўстлик, эпчиллик, уддабуронлик, ғайрат-шижоат, адолат каби
фазилатлар уфуриб туриши ҳам бежиз эмас.
Аждодларимизга хос қайсики халқ ўйинини олмайлик, уларда кўҳна урф-
одатларимизга хос белгиларни кўрамиз. Масалан, улоқ ўйинида ўлжани олгач, у билан
даврани бир қур тўлиқ айланиб чиқиш чавандоздан мардликни, жасурликни талаб қилган.
Ёки «Чавандоз» бадиий фильмини олайлик. Мазкур асарда икки қаҳрамон диалоги бор. Бири
улоқда майдон четида туриб, пайт пойлаб турадиган «четгир»ларни тайёрга айёрликда
айблайди. Аммо бош қаҳрамон уларни ёмонламайди ва «Четгирликни ҳам ҳамма эплай
олмайди!»-дея жавоб беради. Бу гапнинг замирида халқимизга хос мардлик, тантилик,
ўзидан кучли ва эпчил инсонларга тан беришдек улуғ инсоний фазилатлар ўз аксини топган.
Do'stlaringiz bilan baham: |
