|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
54
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
O’quvchining turli manbalardan olingan ma'lumotlar bilan mustaqil ishlashga,
kerakli ma'lumotlarni qidirish, tahlil qilish va tanlash, tashkil qilish, o'zgartirish, saqlash va
uzatish qobilyati;
Zarur tillarni bilishni, atrofdagi va olisdagi odamlar va voqealar bilan o'zaro ta'sir
qilish usullarini bilishi,bu guruhda ishlash ko'nikmalarini ta'minlaydi hamda jamoada turli
xil maxsus rollarga ega ekanligini anglatadi.Undan tashqari,o'zini tanishtirishi, xat, anketa,
bayonnoma yozishi, savol bera olishi, munozara olib bora olishi lozim;
Fuqarolik jamiyati faoliyatida (fuqaro, kuzatuvchi, saylovchi, vakil rolini o'ynab),
ijtimoiy va mehnat sohasida (iste'molchi, xaridor, mijoz, ishlab chiqaruvchi huquqlari),
oilaviy munosabatlar va majburiyatlar, iqtisodiy va huquq masalalari bo'yicha bilim va
tajribaga ega bo'lishda professional o'zini o'zi belgilashi;
jismoniy, ma'naviy va intellektual rivojlanish, emotsional o'zini o'zi boshqarish va
o'zini o'zi qo'llab-quvvatlashga tayyorligi.
[5, 71-72 b]
Barcha fan sohalariga xos bo'lgan asosiy kompetensiyalarga qo'shimcha ravishda, fan
kompetentsiyalari ham ajralib turadi - bu ma'lum bir fan sohasidagi muayyan harakatni
samarali bajarish uchun zarur bo'lgan o'ziga xos qobiliyatlar va shu jumladan yuqori
ixtisoslashgan bilimlar, sub'ektiv qobiliyat, mahorat va fikrlash usullarining alohida turidir.
Xususan, matematik kompetensiya - bu ma'lumotlarni tuzish (vaziyat), matematik
munosabatlarni ajratish, vaziyatning matematik modelini yaratish, tahlil qilish va o'zgartirish,
natijalarni sharhlash qobiliyatidir. Boshqacha aytganda, o’quvchining matematik qobiliyati
kundalik hayotda yuzaga keladigan muammolarni hal qilishda matematikadan etarli darajada
foydalanishga yordam beradi.
Kundalik hayotda yuzaga keladigan, yechilishi matematikani o'qitish jarayonida
shakllanadigan bilim va ko'nikmalarni talab qiladigan vaziyatlarning tahlili shuni ko'rsatadiki,
hayotiy faoliyat uchun zarur bo'lgan matematika faniga oid kompetensiyalar yetarli emas:
•
hisob-kitoblarni amalga oshirish, shu jumladan hisoblash uchun ma’lum formuladan
foydalanib, harakatlar natijalarini yaxlitlash va baholash.
•
har xil shakllarda (jadvallar, jadvallar, grafikalar, diagrammalar va boshqalar) taqdim
etilgan ma'lumotlarni ajratib olish va izohlash qobiliyati;
•
statistika elementlari va ehtimollik to'g'risidagi bilimlarni oddiy real hodisalar va
jarayonlarni tavsiflash uchun qo'llash;
•
o'rganilgan formulalar va raqamlarning xususiyatlariga asoslangan oddiy amaliy
vaziyatlarni tadqiq qilish (modellashtirish), amaliy muammolarni hal qilishda haqiqiy
ob'ektlarning uzunligi, maydoni va hajmini hisoblash, kerak bo'lganda hisoblash
moslamalaridan foydalanish. [3, 81-83 b]
Bugungi kunda o’quvchilarning kompetentligini baholash uchun xalqaro darajada ikkita
turdagi masalalar qo'llaniladi - sof matematik va kontekstli (amaliyotga yo'naltirilgan).
Kontekstli vazifalar tarkibiga matematikadan foydalanishda haqiqiy shart-sharoitlar
yaratadigan yechim va uni izohlashga ta'sir qiladigan vazifalar kiradi. Aynan bu model yuqori
darajadagi matematik tayyorgarlikni talab qiladigan va bu biz bergan ta’limning natijasidir.
Shundan kelib chiqadigan bo’lsak matematik kompetentlik darajalarga ajratish mumkin.
Matematik kompetentlikning uchta darajasi qabul qilingan: qo’llay olish darajasi,
ma’lumotlarni bog’lay olish darajasi, fikrlash darajasi.
Birinchi daraja
(Qo’llay olish darajasi) - bu ma'lum bo'lgan faktlar, standart usullar,
matematik ob'ektlar va xususiyatlarni tanib olish, standart protseduralarni amalga oshirish,
ma’lum algoritmlar va texnik ko'nikmalardan foydalanish, standart, tanish atamalar va
formulalar bilan ishlash, hisob-kitoblarni to'g'ridan-to'g'ri bajarish holatida bevosita qo'llash.
Ikkinchi daraja
(ma’lumotlarni bog’lay olish darajasi), noodatiy bo'lganiga qaramay,
o’quvchilar uchun tanish bo'lgan yoki ma'lum darajada notanish bo'lgan masalalarni hal qilish
Do'stlaringiz bilan baham: |
