Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
253 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Notiqlikning asosiy mohiyati muloqotning shart-sharoitlari va samarali shakllarini 
o’rganishdan, mana shu asosda esa muayyan yo’nalishlardagi matnlarni, birinchi navbatda, og’zaki 
tarzda yaratishdan, notiqlik san’ati ko’nikmalaridan amaliyotda foydalanishni o’rgatishdan iborat. 
Shuning uchun ham o’qituvchilar o’z shogidlariga nimalarni o’rgatishini rejalashtirib olishni 
o’rganishlari maqsadga muvofiq bo’ladi. Odatda, o’quv rejalariga kiritilgan fanlarning dasturlari 
ham rasmiy tarzda ma’qullangan va amaliyotga tavsiya etilgan bo’ladi. Fakulьtativlar, sinfdan 
tashqari ishlar, ayniqsa, to’garak mashg’ulotlarining rejalarini esa o’qituvchilarning o’zlari tuzishi 
talab etiladi. Demak, bo’lajak o’qituvchilarimiz, oddiygina qilib aytiladigan bo’lsa, notiqlik 
san’atiga oid ishchi dasturlarni mustaqil ravishda tuza olishni o’rganishlari kerak. Bu boradagi eng 
muhim talablarni eslatishimiz mumkin. Ular maktab (asosan, 5-11-sinflar), shuningdek, akademik 
litseylarning o’quvchilari bo’lishadi. 
Dasturlarni tuzishda ularning asosiy mazmun qismida buyuk mutafakkir adiblarimizning 
ijodiy merosiga oid tegishli matnlarga ustuvorlik berilishi, ular ham nazariy, ham amaliy 
muammolarni hal etishda asosiy o’rinni tutishi kerak.
Mana shu dasturlar asosida tegishli mashg’ulotlarning ishlanmalari yaratiladi. Bunda 
ko’proq nimalarga e’tibor derish lozim? Nazarimizda bu boradagi asosiy nuqtalar quyidagilardan 
iborat:
 
Mavzu: 
Dars maqsadi: 
Ta’limiy: 
Tarbiyaviy: 
Rivojlantiruvchi: 
Dars jihozi:
sxema va jadvallar, slaydlar, audio va video materiallar, tarqatmalar. 
Darsning borishi
1. Tashkiliy qism: xonani shamolatish, darsga tayyorlash, tegishli didaktik materiallar, o’quv 
qurollarini hozirlash.
2. Ayrim notiqlik mashqlari: 
Nafas olish mashqlari; 
Nutqiy mashqlar. 
3. Oldinga mashg’ulotlarda o’rganilgan bilim, egallangan ko’nikma, malaka va 
kompetensiyalar nazorati. 
4. Yangi mashg’ulot. Mavzu ichiga kirish uchun muloqot vaziyatini yaratish (o’zaro suhbat, 
matn ustida ishlash va b.). 
5. Mashg’ulot mavzusi va maqsadini shakllantirish 
6. Nazariy ma’lumotlarni yetkazish shakllari ustida ishlash (inssenirovka qilish; og’zaki 
muloqotlar; audio va video materiallar ustida namoyishi va tahlili; yakka holda yoki rollarga bo’lib 
o’qish, og’zaki axborot...). 
7. Tegishli kommunikativ-nutqiy ko’nikma, malaka va kompetensiyalarni shakllantirish 
ustidagi faoliyat turlari (yakka, juft, guruhli va b). 
8. O’quvchilarning bilim, ko’nikma, malaka va kompetensiyalarini nazorat qilish va 
baholash. 
9. Dars xulosasi (maqsadga erishilganlik darajasini aniqlash, alohida o’quvchilarning 
imkoniyat va istaklarini e’tiborga tutgan holdagi yakuniy xulosa). 
10.
Uyga beriladigan topshiriqlar mazmuni.
Notiqlik san’ati eng qadimgi davrlardan beri kishilik jamiyatida katta mavqe tutib 
kelayotgan ijtimoiy fanlardan biridir. U jamiyatning tegishli talab va ehtiyojlari zamirida 
shakllangan va rivojlaib borgan. Hozir ham jamiyatimizda bu fanga ehtiyojning kuchayib 
borayotgani bejiz emas. Talabalarimiz, o’quvchilarimiz ham mana shu ehtiyojni ko’proq his 
etayotgani tabiiy. Mustaqilligimiz sharofati bilan so’zni oshkora aytish imkoni va zarurati kengayib 

---