The ministry of higher and secondary special eduction of the republic of uzbekistan

Атама ва иборалар

Жамият бойликлари, режали иқтисодиёт, бозор иқтисодиёти, хизматлар, жамоавий ҳаракатлар, ноқонуний фойдаланиш, Парето-самарали, маҳбус дилеммаси.

Назорат саволлари

1. 
   Жамият бойликлари нима? Мисоллар келтиринг.
   
2. 
   Жамият бойликларининг қайси иккита хусусиятини биласиз?
   
3. 
   Аралаш жамият бойликлари нима?
   
4. 
   Умуммилий ва маҳаллий жамият бойликларига мисол келтиринг.
   
5. 
   Линдал нархи ва Линдал мувозанати нима?
   
6. 
   «Чиптасиз киши муаммоси»га мисол келтиринг, бу муаммони қандай ҳал қилиш мумкин.
   

Адабиётлар рўйҳати

1. 
   Голуб А.А., Струкова Е.Б. Экономика природных ресурсов. М., 1999.
   
2. 
   Кемпбелл Р. Макконнелл, Стенли Л. Брю. Экономикс: принципы, проблемы и политика. Таллин 1993. Том 1. стр. 99.
   

17-боб. АТРОФ МУҲИТНИНГ ИФЛОСЛАНИШИ ВА УНИ БАҲОЛАШ


17.1. Атроф муҳитнинг ифлосланишидан кўриладиган
иқтисодий зарар

Инсониятнинг жуда кўп турдаги фаолияти у ёки бу даражада атроф муҳитга таъсир қилади. Бу фаолият натижасида ҳосил бўлган зарарли моддалар атмосферага, ер усти ва ости сув объектларига тушиши, тупроқда тўпланиши мумкин. Ишлаб чиқаришнинг қаттиқ чиқиндилари зарарсизлантирилиш, йўқ қилиниши, сақлаш ёки кўмиб ташлаш учун тайёрланган махсус полигонларга жойлаштирилиши мумкин. Лекин, буларнинг ҳаммаси зарарли моддаларнинг атроф-муҳитга салбий таъсирини олдини олишга тўла кафолат бермайди.

Атроф муҳитга антропоген таъсир жараёнида тўртта асосий «қатнашчи» мавжуд бўлади:

• 
  Ифлослантириш манбалари(атроф муҳитни ифлослантирувчилар);
  
• 
  Ифлослантирувчи моддалар(чиқиндилар);
  
• 
  Географик, иқлим, метеорологик ва бошқа ўзига хос хусусиятларга эга ифлослантириладиган ҳудудлар;
  
• 
  Бу ҳудудларда жойлашган реципиентлар(таъсир йўналтирилган объектлар)
  

Атроф муҳитнинг зарарланишидан кўриладиган иқтисодий зарар(З) деганда реципиентлардаги қуйидаги йўналишларга йўналтирилган харажатлар суммаси тушунилади:

• 
  Зарарли таъсирни олдини олиш Х олд (таъсирдан сақлаш, уни камайтириш)
  
• 
  Зарарли таъсир оқибатларини компенсациялаш Х комп
  

Ёки