o)
b)
27-rasm. E lcktr isitj*ichli infundir ap parati.
dorixonalarda sof qalaydan yasalgan infundirlar ishlatilgan. Shisha
infundirlar kislota saqlaydigan ajratmalarni tayyorlash uchun qo'llanilgan
(masalan: shoxkuya). Kcyinchalik qalay infundirkalar ishlatila bosh-
langan, ular ham tez qiziydi va mustahkam hisoblanadi.
XI DF aluminiy infundirkalar o‘rniga zanglamaydigan po‘latdan
yasalgan infundirkalarm qonunlashtirdi. Infundirkalar maxsus suv
hammomlarida, ya'ni infundir apparatida qizdiriladi. Infundir apparatlari
2, 3 yoki 4 infundirkalar uchun mo'ljallangan bo'ladi. Hozirgi zamon
infundir apparatlari elektr toki bilan qizdiriladi (27-rasm, a).
O.I.Be1ova va V.A. Mironova yangi konstruksiyali infundir apparatini
taklif qildilar. Bunday infundirka kislotali muhitda turg'un bo‘1gan,
zanglamaydigan XI 8N9T markali po'latdan yasalgan. Xomashyo
po'latdan yasalgan savatga (2) solinib, infundir stakanga joylanadi.
Infundir stakanining tubida magnitli parrak joylashgan (fc). U magnitlar
yordamida aylanib, stakanda girdobli harakatni yuzaga keltiradi.
Buning natijasida erituvchi va xomashyo o'rtasida aloqa yaxshilanadi.
Infundirkaning qopqog‘iga (7) harakatlanadigan qilib shtokli disk (5) va
dasta (4) o'rnatilgan.
Infundir apparati stanina, korpus, 6 infundirkadan iborat to‘plam
(3 tasi 500 ml li, 3 tasi 250 ml 1i), magnitli parraklardan tuzilgan.
Korpus zanglamaydigan po‘latdan yasalgan ho‘lib, unga 4 litr suv
kctadi. Korpusning qopqog'ida infundirkalar uchun 3 ta kamforka
bor. Korpus bilan ichki tomonidan 2 ta pastki va 2 ta yuqori nay orqali
kondcnsator biriktirilgan. Ish vaqtida yuqoridagi naylar orqali bug‘
kondensatorga o'tadi, pastki naylar orqali esa hosil bo‘lgan kondensat
207
www.ziyouz.com kutubxonasi
yana qayta korpusga tushadi. Suv korpus qopqog'idagi voronka orqali
solinadi. Korpusda suv hajmini nazorat qilib boruvchi oyna bor
Ishlatilgan suvini to'kib yuborish uchun korpusning orqa devoriga
kran o'rnatilgan. Korpusning ichida 2 ta naysimon elektr qizdirish
elementlari bor. Ularning quvvati 400 va 600 Vt. Staninaning ichida
elektr qizdirgich o'rnatilgan bo'lib, o‘sha yerda biriktirilgan taqasimon
magnitni harakatlantiradi. Boshqaruv pulti oldingi devor tomonida
joylashgan. Yuqorida - tumblcr (elektroqizdirgich ulash uchun pastdan
qizdirish elemcntlari
o'zgartirgan)
(pcrekluchatel)
dastani
isitish
(razogrcv) belgisigacha aylantirib 2 ta qizdirgich elementi ulanadi. Suv
qaynagandan kcyin dastani «ish» (rabota) belgisiga o'tkaziladi. Bunda
600 Vt li elcment ulanadi, bu csa suvning bir tekis qaynashi uchun yetarli
hisoblanadi. Apparat Kiyev tibbiyot asboblari zavodida ishlab chiqariladi.
AN-3 oddiyroq tuzilishdagi apparat. Bu apparat 3 ta infundirkaga
mo'ljallangan bo'Iib, magnitli parraklari yo‘q. Bu apparatning quyidagi
xususiyatlari bor. Apparat kuchli metall qobiq bilan qoplangan bo‘lib,
bu xodimlarni ish vaqtida himoya qiladi. Vanna devori va mctall qobiq
orasidagi bo'shliqning yuqori qismiga sovitgich nay joylashtirilgan, bu
yerda hosil bo'layotgan bug'ning ortiqchasi kondensatlanadi va yana
vannaga oqib tushadi. Shu sababli vannada bugManish kamayib, ancha
vaqtgacha suvning miqdori doimiy darajada turadi. Apparatda teshikli
savatcha bo'lib, unga xomashyo solinadi. U ham zanglamaydigan
XI 8N9T markali po'latdan yasalgan bo'lib, xomashyoni siqadigan
disk bor. Bu disk vcrtikal shtokka o'rnatilgan bo'lib, infundir stakan
qopqog‘iga harakatchan qilib o‘rnatilgan. Bu disk yordamida apparatning
ishlab turgan vaqtida qo‘l yordamida tayyorlanadigan damlama va
qaynatmalarni aralashtirish va oxirida qoldig‘ini siqib olish mumkin.
Davolash profilaktika muassasa-dorixonalari sharoitida, shuningdck
kasalxonalar va yirik xo'jalik hisobidagi dorixonalarda damlama va
qaynatmalar 1-3 l gacha hajmda tayyorlanadi. Shu sabahli Kiyev AKB
diagnostik apparatura va VNIIF infundir apparatining yangi AN-3000
modeli ishlab chiqildi. Uning nominal sig'imi 3000 ml (28-rasm).
Apparat silindrik korpusdan (/) iborat. Bu korpus suv hammomi
sifatida ishlatilib uning suv hajmini nazorat qiladigan oyna (9) va clektr
qizdirgichi bor. Bu korpus metall qobiq (2) bilan qoplangan, unga
boshqaruv panel (4) joylashtirilgan. Panelda quvvatni o‘zgartirgich
208
www.ziyouz.com kutubxonasi
8
(5) signal lampa (6) va ehtiyot saqlaydigan asbob (predoxranitcl) (7)
joylashgan. Ishlatilmaganda suv hammomining kamforlcasi qopqog‘i
bilan yopiladi, ish vaqtida infundir idishi (8) joylanadi. Uning ichida
esa teshikli savatchasi, xomashyoni siqadigan qurilmasi, stakani bor.
Teshikli stakanga xomashyo solinadi. Infundir idishiga esa suv hajmini
aniqlovchi oyna belgisigacha suv solinadi. Kamforkani qopqoq bilan
yopib, apparat ulanadi. Bunda quvvat o'zgargich «3» holatga qo‘yiladi.
Bunda quvvat maksimal, ya'ni 1200 Vt bo'ladi. Suv hammomidagi
suv qaynagandan (taxminan 30 daqiqadan) keyin uning kamforkasiga
to'ldirilgan infundir idish o‘rnatiiadi, yana qayta qaynagandan kcyin
apparat quvvatini «2» yoki «1» holatga o'tkaziladi (300 yoki 600 Vt),
bu suvning bir tckis qaynashi uchun yetarli. Relgilangan vaqtdan keyin
apparat o'chiriladi. Infundir idishni suv hammomining kamforkasidan
olib xona haroratigacha sovitgandan keyin xomashyodan ajratma qoldig‘i
siqib olinadi. Bu apparatda 2 ta infundir idish bo'lib, birinchisida (er)
ajratmani sovitilayotganda, 2-sida (6) boshqa ajratmani tayyorlash
mumkin (29-rasm). Bu csa ishda ancha qulaylik tug‘diradi. Apparatning
hamma qismlari (ya'ni ajratma tegib turadigan) indifferent, korroziyaga
chidamli matcrialdan ishlangan.
209
www.ziyouz.com kutubxonasi
DAMLAMA VA QAYNATMA TAYYORLASHNING
0 ‘ZIGA XOS USULLARI
1. Alkalnid saqlovchi o‘sim liklardan dam lama va qaynatm a
tayyorlash
Alkaloidlar o'simliklarda asos holida boMadi. Tuz holidagi alkaloidlar
suvda yaxshi criydi Asos holidagi alkaloidlarni eruvchanligini oshirish
uchun tuz holiga oMkaziladi va bu maqsadda 0,83% xlorid kislotasi, 1%
limon kislotasi va vino kislotasidan foydalaniladi
Xino o‘simligi po'sllog'idan damlama tayyorlashda boshqalarga
nisbatan 0,8% xlorid kislotasidan foydalangan ma'qul. Shoxkuyadan
damlama
tayyorlanganda
shu
kislotadan
xomashyo
tarkibidagi
alkaloid miqdoriga 4 barobar ko‘p miqdorda qo'shiladi. Shoxkuyadan
(sporinya) suvli ajratma olish uchun A. L. Ledneva ko‘rsatmasi bo‘yicha
qaynayotgan suv hammomiga 30 daqiqa davomida qo‘yi)adi va tezlik
bilan sovitiladi, chunki shoxkuya alkaloidlari issiqlikka chidamli
emas. Shuning uchun ham shoxkuyadan damlama cmas, qaynatma
tayyorlanadi. Shoxkuyaning yangi maydalangani ishlatilishi kerak,
chunki uni tarkibidagi yog‘lar tez achish xususiyatiga ega. Termopsis
o'simligidan damlama tayyorlashda uning tarkibidagi alkaloidni tuz
holiga o'tkazish shart emas, chunki bu o'simlikda alkaloidlar asos
holdagisi ham, tuz holdagisi ham suvda yaxshi eriydi. Agar o'simlik
XI DFda ko'rsatilgan miqdordan ya'ni 1,5% dan ko‘p alkaloid Saqlasa,
olingan o'simlik miqdori quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
Y -
4 D
~~r
Masalan: 200 ml Termopsis damlamasi tayyorlash kerak bo‘lsin.
Rp:
Infusi herbae Therm opsidis 200 ml
D.S. Bir osh qoshiqdan kuniga 3 m ahal ichilsin.
0 ‘simlik o‘z tarkibida 1,6% alkaloid saqlaydi. Buning uchun o‘simlik
miqdori topiladi. Tcrmopsis 1:400 nisbatda tayyorlanadi. 200 ml
damlama uchun 0,5 g olish kerak.
Alkaloid miqdori ko‘p boMgani uchun bu miqdor qaytadan
hisoblanadi.
0,5 - olinishi kerak boMgan o‘simlik miqdori.
1,5% - DF bo'yicha o‘simlik saqlash kerak boMgan miqdor.
1,6% — o‘simlik saqlagan alkaloid miqdori.
210
www.ziyouz.com kutubxonasi
0,47 - qaytadan hisoblangan o'simlik miqdori.
Agar o'simlik 1,5% dan kam alkaloid saqlasa, bunday xomashyodan
damlama va qaynatma tayyorlanmaydi.
Alkaloid saqlagan o‘simliklardan suvli ajratma tayyorlashda qo'shi-
ladigan kislota miqdori xomashyo tarkibidagi aikaloidlar miqdoriga teng
miqdorda olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |