Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

Аvtomobil 
radiostansiyasi 
Portativ 
radiostansiya 
Ма’lumotlarni 
uzatish 
terminallari 
Statsionar 
radiostansiya 
Dispetcherlik 
pulti 
Dispetcherlik 
pulti 
Radiosignallarni birlashtirish 
qurilmasi 
Retranslyator 
Retranslyator 
 
Kommutator 
PKT interfeysi 
UFTT 
interfeysi 
 Bazaviy stansiya 
Boshqarish 
qurilmasi 
Texnik xizmat ko’rsatish va 
ishlatish terminali 
Paketlar 
kommutatsiyalan
adigan tarmoq 
UFTT  

---

162 
 
alohida  antennalarga  ega  bo‘lishi  mumkin.  Ayrim  hollarda  bitta 
machtada  ko‘p  nurli  tarqalish  keltirib  chiqaradigan  so‘nishlar  bilan 
kurashish  uchun  bir  necha  qabul  qilish  antennalari  joylashtirilishi 
mumkin. 
Radiosignallarni  birlashtirish  qurilmasi  o‘sha  bir  antennalar 
qurilmasini  bir  necha  chastotalar  kanallarida  qabullagichlar  va 
uzatkichlarning bir vaqtda ishlashi uchun foydalanishga imkon beradi. 
Tranking  tizimlari  retranslyatorlari  faqat  dupleks  rejimda  ishlaydi, 
binobarin,  qabul  qilish  va  uzatish  chastotalarining  surilishi                
45 MGsdan 3MGsgachani tashkil etadi. 
Kommutator  ham  tarmoq  ichida,  ham  tashqi  tarmoqlar  bilan 
bog‘lanishlarni  ta’minlaydi.  BSning  barcha  uzellarini  o‘zaro 
ta’sirlashishini  Boshqarish  qurilmasi  amalga  oshiradi.  Bundan 
tashqari,  u  chaqiruvni  qayta  ishlaydi,  chaqiruvchi  abonentlarni 
identifikatsiyalashni  amalga  oshiradi,  chaqiruvlar  navbatini  o‘rnatadi, 
vaqtbay  to‘lov  uchun  vaqtni  hisobga  olishni  yuritadi,  shuningdek 
zarurat 
bo‘lganida 
telefon 
tarmog‘i 
bilan 
bog‘lanishning 
davomiyligini rostlaydi.  
Tranking  tizimlarda  UFTT  interfeysi  turli  usullarda  ishlatiladi. 
Uncha  qimmat  bo‘lmagan  tizimlarda    (masalan,  SmarTrunk)  ulanish 
ikki  o‘tkazgichli  kommutatsiyalanadigan  liniya  bo‘yicha  amalga 
oshiriladi. Zamonaviyroq tranking tizimlari o‘z tarkibida ATS standart 
nomerlashtirilishi  ishlatiladigan  tranking  tarmog‘i  abonentlariga 
ulanishni  ta’minlaydigan  DID  (Direct  Inward  Dialing)  nomeri  to‘g‘ri 
teriladigan  UFTT  apparaturasiga  ega.  YUqori  xizmat  ko‘rsatish 
sifatini  ta’minlaydigan  qator  tranking  tizimlar    raqamli  IKM  –  ATS 
apparaturasi bilan bog‘lanishni ishlatadi. 
UFTT  bilan  bog‘lanish  tranking  tizimlar  uchun  an’anaviy 
hisoblanadi,  lekin  so‘ngi  vaqtlarda  paketlar  kommutatsiyalanadigan 
tarmoqlar 
interfeysi 
bo‘lishi  majburiy  bo‘lib  qolishi  bilan 
ma’lumotlarni  uzatilishini  ko‘zda  tutadigan  ilovalar  soni  yanada 
ortmoqda. 
Texnik xizmat ko‘rsatish terminali (TXKT va E) odatda bazaviy 
stansiyaga  o‘rnatiladi  va  tizimning  holatini  nazorat  qilish, 
yaroqsizliklarni diagnostika qilish, tarifikatsion ma’lumotlarni hisobga 
olish,  abonentlar  ma’lumotlari  bazaga  o‘zgartirishlarni  kiritish  uchun 
mo‘ljallangan. 
TXKT 
va 
E 
UFTT 
yoki 
paketlar 
kommutatsiyalanadigan tarmoq orqali ulanishi mumkin. 

---

163 
 
Tranking  tizimlarda  zarurat  bo‘lganida  dispetcherlik  pultlari 
(DP) ham o‘rnatilishi mumkin, ulardan boshqarish idoralari, tez tibbiy 
yordam,  yong‘in-himoya  xizmati  va  boshqalar  foydalanadi.  DPni 
tizimga  ulanish,  ham  abonentlar  radiosignali  bo‘yicha,  ham  ichki 
liniyalar  bo‘yicha  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  BS  kommutatoriga  bo‘lishi 
mumkin. Tranking tizim bir necha  mustaqil tarmoqlarni tashkil etishi 
mumkin,  shuning  uchun  ularda  turli  tarzda  ularga  ulangan  bir  necha 
DPlari ishlashi mumkin. 
Tranking  tizimlarda  eng  qurilmalar  to‘plami  abonentlar 
qurilmalariga  kiradi.  Ulardan  eng  ko‘p  sonlilari  eng  katta  darajada 
yopiq  guruhlarda  ishlatishga  to‘g‘ri  keladigan  yarim  dupleks 
radiostansiyalar  hisoblanadi.  Bunday  radiostansiyalar  ko‘pincha 
cheklangan  funksional  imkoniyatlarga  ega  bo‘ladi  va  shuning  uchun 
raqamli  klaviaturaga  ega  bo‘lmaydi.  Ulardan  foydalanuvchilarga 
guruh  ichidagi  abonentlar  bilan  bog‘lanish  yoki  dispetcherga 
chaqiruvni 
yuborish 
etarli 
bo‘ladi.  Ayrim  yarim  dupleks 
radiostansiyalar  kengroq  funksional  imkoniyatlarga  va  raqamli 
klaviaturaga ega bo‘ladi, lekin sezilarli darajada qimmat turadi. 
Tranking  tizimlarda  hozirgi  vaqtda  hatto  sotali  terminallarga 
qaraganda  katta  funksionallikka  ega  bo‘lgan  va  UFTT  bilan 
bog‘lanishni ulanishini amalga oshirishga, shuningdek yarim dupleks 
rejimda  guruhli  ishlashni  ta’minlashga  imkon  beradigan  dupleks 
radiostansiyalar yanada ko‘p ishlatilmoqda. 
Abonentlar  qurilmalari  nafaqat  portativ  yig‘iladi,  balki 
avtomobilda  ishlatiladigan  ko‘rinishda  ham  chiqariladi  va  chiqish 
quvvati yuqori bo‘ladi. 
Abonentlar  qurilmalarining  yangi  sinfi  ma’lumotlarni  uzatish 
terminalari  hisoblanadi.  Ular  mos  radiointerfeys  protokolini 
qo‘llaydigan  maxsuslashtirilgan  radiomodellarlardan  iborat.  DPning 
ulanishi  uchun  avtomobil  radiostansiyalariga  o‘xshash  bo‘lgan 
standart radiostansiyalar ishlatiladi. 
Zamonaviy tranking tizimlari ko‘p zonali tizimlar sifatida ishlab 
chiqiladi  va  taqdim  etiladigan  xizmatlarning  keng  xilma-xilligi  bilan 
xarakterlanadi,  shuning  uchun  ular  quyidagi  asosiy  talablarni 
qoniqtirishi kerak: 
1. Berilgan xizmat ko‘rsatish zonasida aloqani ta’minlash; 
2. 
Harakatdagi 
abonentlarning 
joylashish 
o‘rni  haqida 
ma’lumotlar 
bo‘lmagan 
sharoitlarda 
aloqani 
o‘rnatilishi 
ehtimolligining yuqori darajasi; 

---

164 
 
3. Turli guruhlar abonentlarining o‘zaro bog‘lanishi imkoniyati;  
4. Aloqaning xavfsizligi; 
5. Talab qilinadigan halaqitbardoshlik; 
6.  Nutq  signallarini  qabul  qilishni  tushunarliligining  yuqori 
sifati; 
7. Chastotalar polosalaridan foydalanish samaradorligi; 
8. Mobil stansiyaning past energiya iste’moli;  
9.  Aloqani  boshqarishning  operativligi,  shu  jumladan,  turli 
darajalarda  boshqarishni  ta’minlash,  aylanma  aloqa  imkoniyati, 
boshqarish  markazi  orqali  aloqani  ta’minlash,  aloqa  kanallarini 
ustivorlikli o‘rnatilishi imkoniyati.