Texnologiyalari universiteti kriptografiyaning matematik asoslari

6. AUTENTIFIKASIYA VA ELEKTRON RAQAMLI
IMZO ALGORITMLARI
6.1. Autentifikasiya protokollari
Autentifikasiya protokoli autentifikasiya prosedurasi bo‘lib, unda bir-biri bilan o‘zaro muloqotga kirishayotgan ikki tomondan biri (yoki ikkalasi ham) boshqasining haqiqiyligini tekshiradi.
Autentifikasiyani uch turga ajratish mumkin: ma’lumotlar manbai autentifikasiyasi (data – origin authentication), mohiyat autentifikasiyasi (entity authentication) va autentifikasiyalangan kalitlarni generasiyalash (authenticationed key establishment). Autentifikasiyaning birinchi turi ma’lumotning e’lon etilgan xossasini tekshirishni bildiradi, ikkinchisi ko‘proq e’tiborni ma’lumot jo‘natuvchi haqidagi xabarlarning haqiqiyligiga qaratadi, uchinchisi esa maxfiy ma’lumotlar almashish uchun himoyalangan kanalni tashkil etish uchun mo‘ljallangan [50].
Ma’lumotlar manbai autentifikasiyasi
Ma’lumotlar manbai autentifikasiyasi (avvallari, ma’lumotlar
autentifikasiyasi (message authentication) deb ham atalib kelingan) ma’lumotlar yaxlitligi bilan uzviy bog‘langan. Zero, ataylab o‘zgartirilgan axborotni qabul qilib olishdagi tavakkalchilik (xavfi) ishonchli bo‘lmagan manbadan axborot qabul qilish tavakkalchiligiga (xavfiga) yaqin. Ammo aslida ma’lumotlar manbai autentifikasiyasi va ma’lumotlarni yetishmasligidan himoyalash tushunchalari farqli tushunchalardir. Chunki ma’lumotlar manbai autentifikasiyasi albatta aloqa kanali bilan bog‘liq holda qaralib, manba identifikasiyasi (manbani uning identifikatori (nomi, simvollarning noyob satri) bo‘yicha aniqlash jarayoni) va ma’lumotlarning yangiligi bilan aloqador bo‘lsa, ma’lumotlar yaxlitligini himoyalashda aytilgan belgilar asosiy emas.
Ma’lumotlar manbai autentifikasiyasi quyidagi amallarni bajarishni nazarda tutadi [70].

1. 
   Ma’lumot uni qabul etuvchiga shunday tarzda jo‘natiladiki, ma’lumotning haqiqiyligini uni qabul qilishdan avval tekshirib chiqishga imkoniyat bo‘lsin.
   
2. 
   Ma’lumot jo‘natuvchisini identifikasiyalash.
   
3. 
   Jo‘natuvchi yuborgan ma’lumotlarning yaxlitligini tekshirish.
   
4. 
   Ma’lumot jo‘natuvchisining kimligini (realligini) tekshirish.