Texnologiya ta`limi praktikumi (chilangarlik) fanidan

AMALIY MAShG’ULOT №3
MAVZU: Chilangarlik qaychilari va arralari turlari, tuzilishi. Qirqishni mashq qilish.
Ishdan maqsad: Talabalarga chilangarlik qaychilarining turlari, tuzilishi va ishlatilishini o’rgatish. Qirqishni mashq qilish.
Asbob – uskuna va moslamalar: Dastgoh, tiska,bolga, nazorat o’lchov asboblari, chilangarlik qaychisi, zagatovka, plakatlar, texnologik karta.
Tayanch iboralar:Chilangarlik qaychilari, dastaki qaychilar, richagli (mexanik) qaychilar, stul (kunda) qaychilar.
NAZARIY MA’LUMOTLAR

Slesarlik o’quv ustaxonalarida metallarga ishlov berishda qirqiladigan metallarning turi, o’lchami va ulardan qirqib olinadigan zagatovkaning shakliga qarab turli xil metall qirqish asboblari ishlatiladi.

Slesarlik qaychialri dastaki va richagli (mexanik) qaychilarga bo’linadi. O’quv ustaxonalarida, ko’pincha dastaki qaychilar ishlatiladi. Dastaki qaychilar dasta va tig’ (ish qism) lardan iborat bo’lib, U7,U8 markali uglerodli asbobsozlik po’latidan tayyorlanadi.
Sanoatda ishlab chiqariladigan dastaki qaychilarning asosiy o’lchamlari quyidagi jadvalda keltirilgan.

200 250 320 400	9 11 13 16	55-65 70-82 90-103 110-130	45 50 55 55	35 40 50 55

Dastaki qaychilar yordamida qalinligi 1 mm gacha bo’lgan temir tunukalar va qalinligi 2 mm gacha bo’lgan rangli metll listlarni qiyish mumkin.

Dastaki qaychilar o’naqay va chapaqay bo’ladi. O’naqay qaychining pastki tig’i o’ng tomonda, chapaqay qaychiniki esa chap tomonda joylashgan bo’ladi. O’naqay qaychi bilan soat strelkasi yo’nalishda. Chapaqay qaychilar bilan soat strelkasiga teskari yo’nalishda qiyiladi.
Qaychi tig’lari qiyiladigan metallarning turiga qarab rangli metallar uchun 60-65⁰, temir tunukalar uchun 70-75⁰ burchak ostida charxlanadi.
Qaychi tig’larini o’rnatganda ular orasida 0.2 mm zazor qoldiriladi. Tig’lar orasidagi zazor ortib ketsa, qiyish qiyinlashadi, qiyish vaqtida tunukaning cheti buklanib qoladi. Shuning uchun ish vaqtida qaychining gaykasi bo’shab ketsa, uni qotirib olish kerak.
Dastaki qaychilar yordamida qiyish vaqtida qiyiladigan metallning qalinligiga qarab qaychini qo’lda tutib yoki tiskiga o’rnatib olib qiyish mumkin. Bir qator afzalliklariga ko’ra qaychini tiskiga o’rnatib olish qulaydir. Bu usul bilan qiyishda ortiqa kuch sarflamasdan oson va to’g’ri qiyiladi.
Qalinligi 1 mm dan ortiq temir tunuka va listlarni qiyishda richagli qaychilar bilan bir qatorda kundaga o’rnatiladigan qaychilardan foydalanish qulaydir, chunki ularning dastasi (yelkasi) uzun bo’lib, qiyish vaqtida ortiqcha kuch qo’yilmaydi.