Texnologiya ta`limi praktikumi (chilangarlik) fanidan

Kronsirkul va nutrometr. Masshtabli lineyka yordamida bevosita o’lchash mumkin bo’lmagan buyum va detallarning tashqi va ichki o’lchamlarini o’lchashda kronsirkul va nutromerdan foydalaniladi.
Masalan, shar, o’q, val, sterjen kabilarning tashqi diametri, vtulkalarningichki diametrlari, har xil aylanish sirtlaridan iborat detal va buyumlarning tashqi hamda ichki o’lchamlari o’lchanadi.
Kronsirkul va nutromer yordamida olingan o’lchamlar masshtabli lineyka yordamida hisoblanadi.
Shtangensirkul universal o’lchov asbobi bo’lib, uning yordamida chiziqli o’lchamlarni, tashqi va ichki o’lchamlarni, chuqurliklarni o’lchash, tayyor detal va buyumlarning o’lchamlarini tekshirish. Shuningdek, rejalash ishlari bajariladi. Shuning uchun undan masshtali lineyka. Kronsirkul, nutromer, chuqurlikni o’lchaydigan asbob (shtangen-glubinomer), yirkul, shtangenreysmus sifatida foydalanish mumkin.
Mikrometr yordamida o’lchov olishdan oldin uning to’g’riligi tekshirib olinadi. Buning uchun mikrometrik vint treshchotka yordamida surlib, tovonga tekkiziladi. Buni treshchotkadan chiqqan ovozga qarab aniqlanadi. Bu vaqtda barabanning (noniusning)nolistebeldagi masshtab chizig’’ining noliga mos tushishi kerak. Agar noniusning noli masshtab chizig’’ining noliga mos tushmasa, treshchotka yordamida mikrometrik vintni tovonga tekkiziladi va stopor halqa bilan stebelga siqib qo’yiladi. So’ngra barabanni tutib turib. Treshchotka qalpoqchasi bo’shatiladi. Bu vaqtda baraban mikrometrik vintdan erkin aylanib noniusning noli masshtab chizig’’ining noliga moslanadi. So’ngra qalpoqchani burab barabanni mikrometrik vintga qotirib qo’yiladi. Mikrometrning aniqligni qayta tekshirilib o’lchov olish davom ettiriladi.
Mustahkamlash uchun savollar:
1.Mashtabli lineyka va chizgich haqida ma’lumot bering?
2.Kronsirkul, nutrometr qanday o’lchov asbobi?
3.Shtangensirkulning vazifasi va tuzilishini ayting?
4.Mikrometrning vazifasi va tuzilishini ayting?