Texnik ijodkorlik va dizayn fanidan amaliy mashg`ulotlarni bajarish uchun uslubiy tavsiyal

Rezina yuritmali daryo tramvayi modelining spetsifikatsiyasi 
1-jadval 
Poz 
Belgi 
Nomlari 
Soni Material 
Eslatma 
1 
2-01 
Korpus 
1 
YOg`och 
Qarag`ay
2 
2-02 
Rassekatel’
1 
YOg`och 
Qarag`ay
3 
2-03 
Ustki qavat
1 
YOg`och 
Qarag`ay
4 
2-04 
Tirgak
1 
YOg`och 
Qarag`ay
5 
2-05 
Salonning old qismi
1 
Faner
-4,0 
6 
2-06 
Salonning yuqori qismi
1 
YOg`och 
Qarag`ay
7 
2-07 
Salonning yon qismi
1 
Faner
-4,0 
8 
2-08 
Salonning orqa qismi
1 
YOg`och 
Qarag`ay
9 
2-09 
Stabilizator
2 
Faner
-4,0 
10 
2-10 
Rul’ dastasi
1 
Sim 
4

-0,8 
11 
2-11 
Rul’
1 
St.3 
12 
Gayka M 4
Tayyor buyum
13 
2-12 
Eshkak vinti
2 
St.3 
14 
2-13 
Eshkak vintining vali
1 
Sim 
4

-0,8 
15 
- 
Rezina yuritma
1 
Rezina
Tayyor buyum
16 
2-14 
Kronshteyn
2 
St.3 
-0,8 
17 
- 
SHuruplar 3x20 
4 
Tayyor buyum
18 
2-15 
Burash dastasi
1 
Sim 
4


---

10 
2-jadval 
Daryo tramvayi modelining eshkagi vintini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslamal
ar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
Zagotovkani tekislash 
va chizma bo`yicha 
rejalash
CHilangarl
ik verstagi
Tekislash 
plitasi
CHizg`ich
Kerner 
Bolg`a
SHtangentsi
rkul’
2 Teshikni parmalash
Parmalash 
stanogi 
Parmalash 
patroni
Qo`l 
tiskisi
Parma
SHtangentsi
rkul’
3 
Tashqi kontur bo`ylab 
qirqish
CHilangarl
ik verstagi
Tiski
Metall 
qirqadigan 
qaychi
4 
Uchta ariqcha ochish 
va 
parraklar 
burchagini qirqish
-«-«- 
-«-«- 
-«-«- 
5 
Vint 
parraklarini 
egovlash
-«-«- 
-«-«- 
Egov № 2
Nadfillar
SHtangentsi
rkul’
6 
G`adir-budirlarni 
yo`qotish va silliqlash
-«-«- 
-«-«- 
Egov
Jilvir
3-jadval 
Daryo tramvayi modelining kronshteynini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning 
nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslamal
ar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
Zagotovkani 
tekislash 
va 
rejalash
CHilangarl
ik verstagi
Tekislash 
plitasi
CHizg`ich
To`qmoq
CHizg`ich
2 
Zagotovkani 
qirqish 
va 
egovlash
-«-«- 
Tiski
Qaychi 
Egov № 2 
CHizg`ich
SHtangentsirk
ul’
90-li 
burchaklik
3 
Zagotovka (a) ni 
bukish va tiskida 
(b) siqish
-«-«- 
Tiski
Opravka
Bolg`a
CHizg`ich
4 
Rejalash 
va 
L 
uzunlikda qirqish
-«-«- 
Tiski
Qirqish 
plitasi
CHizg`ich 
Qaychi 
Kerner 
Bolg`a
CHizg`ich
SHtangentsirk
ul’
5 Panjalarni bukish
-«-«- 
CHilangar
lik 
qo`l 
tiskilari
Bolg`a
Zubilo
CHizg`ich
6 
Teshiklarni 
parmalash 
va 
zenkovkalash
Parmalash 
stanogi
Parmalash 
patroni
Parma
SHtangentsirk
ul’
7 G`adir-budirlarni 
CHilangarl
Tiski
Egov № 2

---

11 
yo`qotish 
va 
silliqlash
ik verstagi
Jilvir
4-jadval 
Daryo tramvayi modelining kronshteynini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning 
nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslamal
ar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
Zagotovkani 
to`g`rilash
CHilangarl
ik verstagi
Tekislash 
plitasi
Bolg`a
CHizg`ich
2 Halqa yasash
-«-«- 
Tiski
Opravka
-«-«- 
SHtangentsi
rkul’
3 
Halqaning 
qo`yimini kesish
-«-«- 
Tiski
Nojovka
4 
Halqani to`g`rilash 
va bukish
-«-«- 
Tiski
Tekislash 
plitasi
Bolg`a
5 
Birinchi 
tirsakni 
bukish
-«-«- 
CHilangar
lik tiskisi
Qo`l 
tiskisi
-«-«- 
CHizg`ich
900 
burchaklik
6 
Ikkinchi 
tirsakni 
bukish
-«-«- 
-«-«- 
-«-«- 
-«-«- 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning 
nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslamal
ar 
Asboblar
7 
Dastani 
tegishli 
o`lchamda kesish 
va silliqlash
-«-«-
Tiski
Nojovka
Egov № 2
Jilvir
CHizg`ich

---

12 
 

---

13 
Kema suv yuzasiga ko`tarilishi uchun tsisterna ichidagi suv siqilgan havo 
bilan chiqarib yuboriladi. Engil korpusning suv o`tkazmaydigan yuqori qismi 
siqilgan havo ballonlarini, yakor’ qurilmasi va hokazolarni yopib turadigan 
palubaga aylanadi. 
Mustaxkam korpus ichidagi bo`shliq ko`ndalangiga so`v utkazmaydigan 
bo`linmalarga ajratilib, ularga dizellar, elektrodvigatellar, torpeda apparatlari, 
turarjoy xonalari, akkumulyator batareyalari va hokazolar joylashtiriladi. O`rtadagi 
bo`linma ustiga jangovar rubka o`rnatiladi, bu esa suv ostida suzishda qalqovich 
vazifasini bajaradi va kemaga barqaror holatni saqlashda yordam beradi. Jangovar 
rubkaning ustida odam bo`yidan balandroq, atrofi bortli va peliksiglazdan qilingan 
oynalar o`rnatilgan supacha bo`ladi, Kema suv yuzida harakatlanayotganida 
dizellar eshkak vintlarini aylantiradi va elektr generatorlarning rotorlari 
akkumulyator batareyalarini zaryadlaydi. Kema suv ostida harakatlanayotganida 
esa eshkak vintlarini akkumulyatorlar toki bilan ta`minlanadigan elektrodvigatellar 
harakatga keltiradi. Kemalar tumshug`i va dumidagi gorizontal rullar orqali pastga 
sho`ng`iydi va suzish chuqurligini o`zgartiradi. Vertikal rul’ gorizontal burilishlar 
uchun xizmat qiladi. 
Kema juda katta vayron kilish kuchiga ega bo`lgan portlovchi zaryadlarni 
eltuvchi torpedalar bilan qurollangan. Torpedalar torpeda apparatidan siqilgan 
havo kuchi bilan otiladi va o`zining maxsus vinti yordamida dushman kemasi 
tomon harakatlanadi. 
Suvosti kemalarining hamma turlari qabul qiluvchi-uzatuvchi va lokatsion 
radiostantsiyalar, gidroakustik priborlar, yong`inga qarshi va qutqaruvchi vositalar, 
suv ostidagi dushmanni kuzatish uchun periskoplar, kemalarga qarshi tarmoqlarni 
qirqish qurilmalari va boshqa uskunalar bilan ta`minlangan. Dizel’-akkumulyatorli 

---

14 
suvosti kemalarining kamchiligi shuki, ular ikki-uch soat suv ostida yurgach, 
dizellarni ishga solish va akkumulyatorlarini zaryadlash uchun suv yuzasiga 
chiqishi kerak. 
Atom suvosti kemalari deyarli cheklanmagan suzish uzoqligiga ega bo`lib, bir 
necha oy suv ostida yurishi mumkin. CHunki atom kuch qurilmalarining
ishlashi uchun kislorodning hojati yo`q. Atom energetika qurilmalarining 
kamchiligi o`lchamlarining kattaligi va og`irligidir. Bu og`irlikning 30 
protsentgacha qismi kema ekipajini radioaktiv nurlanishdan himoya qiladigan 

---

15 
ekranga to`g`ri keladi. Bizning atom suvosti kemalarimiz Arktika muzlari ostidan 
bir necha marta muvaffaqiyatli o`tib, har safar SHimoliy qutbga etdi (rasm). 
1966 yilda kontr-admiral A.I.Sorokin qo`mondonligi ostida bir gruppa sovet atom 
korabllarining er shari bo`ylab suzishi tashkil qilindi. Ular bir yarim oy mobaynida 
bu ishni bajardi, suv yuziga chiqmay 40.000 km masofani suzib o`tdi. Bunda 
korabllar ekvatorni bir necha marta kesib o`tib, Janubiy Amerika atrofini aylanib 
chiqdi, Antarktidaning aysberglari orasida va muzli maydonlari ostida suzdi.