Texnik ijodkorlik va dizayn fanidan amaliy mashg`ulotlarni bajarish uchun uslubiy tavsiyal

Kul’tivatorning kesuvchi pichog`i modelini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunala
r 
Moslamalar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
CHizma 
bo`yicha 
zagotovkani rejalash
Verstag 
Tekislash 
plitasi
CHizg`ich
Kerner
Bolg`a
CHizg`ich
SHtangent
sirkul’
2 
Tashqi kontur bo`ylab 
egovlashga 
qo`yim 
qoldirib qirqish
Verstag 
Tiski 
Qirqish 
plitasi
Zubilo 
Bolg`a
2 
Tashqi kontur bo`ylab 
egovlashga 
qo`yim 
qoldirib qirqish
Verstag 
Tiski 
Qirqish 
plitasi
Zubilo 
Bolg`a
3 
Kontur 
bo`ylab 
egovlash
-«-«- 
Egov № 2 
CHizg`ich
SHtangent
sirkul’
4 
Pichoq 
panjasini 
o`tkirlash
-«-«- 
-«-«- 
CHizg`ich
5 Teshiklar ochish
Parmalas
h stanogi
Qul tiskisi 
Parmalash 
patroni
Parma
SHtangent
sirkul’
6 
CHizma 
bo`yicha 
kul’tivator 
pichog`ini 
bukish
Verstag 
CHilanga
rlik 
tiskisi 
Opravka
Bolg`a
CHizg`ich
900 
li 
burchaklik
G`adir-budirlarni 
yo`qotish va silliqlash
-«-«- 
Egov № 2
Jilvir
Kul’tivator kronshteyni modelini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning 
nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunala
r 
Moslamalar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
CHizma bo`yicha 
zagotovkani 
rejalash
Verstag 
Tekislash 
plitasi
CHizg`ich
Kerner
Bolg`a
CHizg`ich
SHtangent
sirkul’
2 
Kontur 
bo`ylab 
egovlash 
uchun 
qo`yim 
qoldirib 
qirqish
Verstag 
Tiski 
Qirqish 
plitasi
Zubilo 
Bolg`a

---

32 
3 
Tashqi 
konturni 
egovlash
-«-«- 
Egov № 1,
№ 2
-«-«- 
4 
Teshiklarni 
parmalash
Parmalas
h stanogi
Parma
SHtangent
sirkul’
5 
Pazni qirqish va 
egovlash
Verstag
CHilanga
rlik 
tiskisi
Zubilo
Bolg`a
Egov
-«-«- 
6 
Panjani 
qayirish 
uchun o`yiq ochish
-«-«- 
Nojovka
CHizg`ich
Operatsiya 
va 
o`tishlarning 
nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunala
r 
Moslamalar 
Asboblar
7 
Panjani 
va 
kronshteynning 
yuqori qismi 90
0
qilib bukish
-«-«- 
Bolg`a
90
0
li 
barchaklik
8 
G`adir-budirlarni 
yo`qotish 
va 
silliqlash
-«-«- 
Egov № 2
Jilvir
Tashish vaqtida modelning ish organini ko`tarish uchun g`ildirakli traktor 
kabinasiga o`rnatilgan maxsus moslama xizmat qiladi. 46-rasm. 1-9 da detallarning 
chizmalari berilgan. 
Kul’tivator modeliga qo`yiladigan texnik talablar 
1. Ish organining nayzasnmon panja (pichoq)larining oraligi va balandligi bir xil 
bo`lishi kerak. 
2. Ish organining ko`tarish mexanizmi siqilib qolmay engil ishlashi lozim. 
Kul’tivator modelini tayyorlash jarayonida talabalar oldiga qator ijodiy vazifalar 
qo`yilishi kerak: 
1. G`o`za tuplarini buketirovkalash uchun ishchi organini konstruktsiyalash, 
tayyorlash va kul’tivator ramasiga moslashtirish. 
2. CHiqarib olinadigan moslama-o`g`itlagichni konstruktsiyalash, tayyorlash va 
kul’tivator modeli ramasiga moslashtirish. 
3. Materialni tejash uchun kesuvchi pichoqning yig`ma konstruktsiyasini ishlab 
chiqish. 
 
 
 
 
 
 

---

33 
 
6-Amaliy ish. 
Mavzu: Parmalash dastgohini modelini tayyorlash. 
Ishdan maqsad:
Parmalash stanoklarini tuzilishini o`rganish va modelini 
tayyorlash. 
Kerakli jihoz va materiallar:
Qog`oz, karton, qaychi, elim 
Uy sharoitida turli xil konfiguratsiyalardagi qismlarga, shuningdek turli xil 
materiallardan teshik ochish kerak bo'lganda, o'z qo'lingiz bilan burg'ulash 
mashinasini yasash maqsadga muvofiqdir. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday 
qurilma etarli darajada yuqori darajadagi teshiklarni olishga imkon beradi. Uy 
sharoitida bajariladigan turli xil materiallarda teshiklarni burg'ulash uchun siz 
o'zingiz ishlab chiqargan uskunadan foydalanishingiz mumkin. 
Maqsadlar ijodiy loyihani ishlab chiqish va uy sharoitida burg'ulash 
dastgohini sanoatdagi o'xshashlaridan farq qilish. Vazifalar Uy sharoitida 
quradigan burg'ulash mashinasini ishlab chiqarish bo'yicha ish rejasini tuzish 
Ishlab chiqarish uchun kerakli materiallarni to'plash 
Mashinani tayyorlash 
Ishlab chiqarish loyihasini tuzing
Texnologik sohada bilim, ko'nikma va mahoratingizni oshiring. 
 
Dastgoxning tagligi uchun mashinaning asosini biz eski Fotosurat 
chiqakgichning asosini oldik. Bunday mini mashinaning to'shagi yanada massivroq 
bo'lishi kerak, chunki u butun tuzilishni tebranishlardan himoya qiladi, 

---

34 
 
Ish qismini o'rnatish uchun biz teskini asosini qo'lladik 
 
Sifat va aniqlik uy sharoitida quriladigan burg'ulash mashinasiga asosan 
uning tagligi va vertikal stendning ulanishi qanchalik to'g'ri va ishonchli amalga 
oshirilishiga bog'liq. Bunday mikro mashinaning muhim elementlari ikkita 
yo’llantiruvchi bo'lib, ular ustiga burg'ulash moslamasi o'rnatilgan blok 
harakatlanadi. Ushbu yo’llantiruvchilarni eng yaxshi ikkita po'latdan yasalishidir. 

---

35 
 
Asos va burg'ulash joyida kiruvchi tebranishlarni oldini olish uchun qalin 
rezina qistirmalarni o'rnatish kerak. Shundan so'ng, siz bunday mini mashina uchun 
xarakatlaneish mexanizmini yaratishingiz kerak, bu elektr burg'ulashning vertikal 
yo'nalishda harakatlanishini ta'minlashi kerak. 
 
Qurilmaning afzalligi. Bunday qulay va foydali stol usti qurilmasining 
dizayni quyidagi tarkibiy qismlarni o'z ichiga oladi: taglik, uni asos deb ham 
atashadi; ishlaydigan asbobning aylanishini ta'minlaydigan mexanizm (bunday 
mexanizm sifatida an'anaviy burg'ulash ishlatilishi mumkin); xarakatlanishni 
ta'minlash uchun qurilma; aylanish mexanizmi o'rnatiladigan vertikal stend. 
Xavfsizlik choralari. Ishga kirishishdan oldin burg'ulash silkinishi yo'qligini 
tekshiring. Agar mavjud bo'lsa, burg’uni qayta mahkamlang; Burg'ilash paytida, 
burg’uni bir tekis qisilib turishini va silliq xarakatlanishini ta'minlang. Amaliyot 
oxirida burg’u ustidagi bosimni kamaytiring; Mashinaning g'ildirakchasini 
to'satdan qo'yib yubormang - bu zarba, mexanizmning erta eskirishi va buzilishiga 
olib keladi. Chuqur teshiklarni burg'ilashda asbobni sovutib oling: vaqti-vaqti bilan 
burg'uni teshikdan chiqarib, sovunli suv asosida soviting.

---

36 
7-Amaliy ish: 
Mavzu: TV – 7 tokarlik vint qirqar dastgohini modelini tayyorlash. 
Ishdan maqsad:
Tokarlik stanoklarini tuzilishini o`rganish va modelini 
tayyorlash. 
Uy ishlarining barchasini o'z qo'llari bilan bajarishga odatlangan g'ayratli 
egalar ertami-kechmi uy ustaxonasida metall buyumlarni qayta ishlash uchun 
moslamatayyorlashga xarakat qiladi.
Tabiiyki, siz do'konda tayyor mahsulotni sotib olishingiz mumkin, ammo 
hamma ham bunga qodir emas va shuning uchun ko'pchilik o'z qo'llari bilan metall 
uchun uskunalarini ishlab chiqarishga qaror qilishadi. Ammo buning uchun uy 
ustasi bunday uskunaning ishlashi va joylashishi printsipini tushunishi va barcha 
sarf materiallarini tayyorlashi kerak. Bundan tashqari, sizga minimal vositalar 
to'plami kerak bo'ladi. 
Tokar dastgohi dizayni va printsipi 
Metallga ishlov berish uskunalarini o'z qo'llaringiz bilan yig'ishni boshlashdan 
oldin, metall tokar dastgohining asosiy tarkibiy qismlari va mexanizmlari bilan 
tanishib chiqish muhimdir.
Eng oddiy qurilma quyidagi elementlarni o'z ichiga oladi: 

---

37 

bosh qismi 2 dona; 
• bazaning ramka konstruktsiyasi; 
• etakchi va yetaklanuvchi markazlar; 
• keskichning tayanch tortish mexanizmi; 
• elektr ta’minoti. 
Uy dastgohining tarkibiy qismlari asosga joylashtirilgan. (metall ramka) 
ketingi kallak ramka bo'ylab harakatlanadi. O'z navbatida, kallakning maqsadi 
jihozni aylantiruvchi asosiy mexanizmni joylashtirishdir. Bundan tashqari, ushbu 
element qat'iy tuzilishga ega. xarakatlanish markazini elektr dvigatel bilan 
bog'laydigan asosda uzatish mexanizmi o'rnatilgan. Ushbu markaziy qurilma orqali 
ishlov beriladigan metall buyumning aylanish harakati uzatiladi. 
Yig'ilgan metall tokar to'shagi, aksariyat hollarda yog'och bloklardan 
yasalgan. Yog'ochdan tashqari siz metall burchaklar yoki temir profillardan 
foydalanishingiz mumkin. Ramka tayyorlanadigan material juda muhim emas, 
asosiysi, uskunaning markazlari tayanchga ishonchli va harakatsiz bog'langan 
bo'lishi kerak. 
Uyda yasalgan metallga ishlov berish uskunalariga deyarli har qanday elektr 
motorini o'rnatish mumkin, hatto past quvvat ko'rsatkichlari bilan ham. Ammo, 
shuni tushunish kerakki, kam quvvatli dvigatel katta hajmdagi metall buyumlarni 
kerakli tezlikda aylanishiga bardosh bera olmaydi, bu esa bajarilayotgan ish 
sifatining pasayishiga olib keladi. Yog'och qismlarni tokar ishlov berish 
rejalashtirilgan bo'lsa, kam quvvatli dvigatellardan foydalanish yaxshiroqdir. 
Ko'pchilik 
hunarmandlar 
uy 
anjomlarini 
yaroqsiz 
yoki 
tsexda 
ishlatilmaydigan maishiy mashinalarning qismlari asosida yasaydilar.
Ish rejasi quyidagicha: 
• ishlatiladigan barcha o'lchamlar va materiallar to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z 
ichiga olgan batafsil texnik rasmlarni tayyorlash; 
• elektr dvigatelni tanlash (kerakli quvvat); 
• ramka tarkibiy qismlari texnik hujjatlarga muvofiq ishlab chiqariladi; 
• ramka tanlangan usulda yig'iladi. 
Tayyorgarlik bosqichi: texnik rasmlarni loyihalash va tayyorlash 
Muvaffaqiyatli amalga oshirilgan ko'plab sxemalar mavjud. Rasmlar 
o'zgartirilishi va takomillashtirilishi mumkin. Gy sharoitida ishlab chiqarish 
uslubiga qaramay, texnik hujjatlarga qat'iy rioya qilish talab etiladi. Apparatning 
aniqligi va samaradorligi bunga bog'liq. 
Shunga o'xshash birlik uchun elektr dvigatelini tanlash 
Dvigatel quvvati miqdori to'g'ridan-to'g'ri mahsuldorlikka va katta qismlarni 
ishlov berish qobiliyatiga ta'sir qiladi. Ming vattgacha bo'lgan quvvat hatto o'rta 
o'lchamdagi ish qismlari bilan ishlashga imkon bermaydi. Katta qismlar bilan 

---

38 
ishlash uchun metall tokar moslamasi 2 kVt quvvatga ega dvigatelni qabul qiladi. 
Elektr simlari bilan ishlash dvigatelni o'rnatishda va ulashda mahorat va e'tiborni 
talab qiladi. Ishonchliligi uchun mutaxassisni jalb qilish mantiqan. 
• ishlab chiqarilgan ramkada biz vallarni o'rnatamiz va ularni payvandlash 
yo'li bilan biriktiramiz; 
• shundan so'ng biz bosh tayoqchani, yo'naltiruvchi vallarni, payvandlash 
ustida ishlaymiz; 
• tayanchni o'rnatish; 
• kamar tarangligi bilan elektr motorini qo'shing (zanjir disklari ham mavjud). 
Eng oddiy dizayn variantlaridan biri bu parma yordamida mexanizmdir. 
Ishning qulayligi tanlangan vosita kuchiga va yig'ilishda ishlatiladigan materialga 
bog'liq. Metall va yog'ochni qayta ishlash apparatlari bir xil dizaynga ega: 
ramka ishlab chiqarish; 
• old tayanch ramkaga mahkamlangan. Unga biriktirilgan drelь bilan 
birgalikda u bosh tayoqchasining vazifasini bajaradi; 
• orqa tayanchni yig'ish va o'rnatish; 
• ishlov beriladigan qismni mahkamlash. 
Ushbu soddalashtirilgan tokarlik turi katta metall buyumlar bilan ishlashga 
hojat qolmaganda ehtiyot qismlarni qayta ishlashga imkon beradi. Bu mexanizmni 
tezda burg'ulashga aylantirishga imkon beradigan iqtisodiy variant. 
Oddiy texnik o’zgarishlar yordamida siz ularning funksionalligini 
oshirishingiz mumkin. Masalan, toraygan teshiklarni maxsus biriktirilgan fayllar 
va kamon bilan oziqlantirish mexanizmi bilan burg'ulash mumkin. Bazaning 
yig'iladigan versiyasi turli uzunlikdagi bo'shliqlar bilan ishlashga imkon beradi. 

---

39 
Bosh pog'onasiga silliqlash g'ildiragi biriktirilgan bo'lib, u ham qismlarni jilolash, 
ham bo'yash, shuningdek uy anjomlarini keskinlashtirish imkonini beradi. 
Uy sharoitida tayyorlangan mahsulotlar yaratilgan sharoitlar tufayli 
mukammal ishlamaydi. Shuning uchun, ularning ishlashi davomida texnik 
xodisalarga tayyor bo'ling. Kommutatorli dvigatelga ega dastgohi ishlov 
berilayotgan buyumlarning tezligini oshiradi. Kuchli dvigatelli ixcham o'lchamlar 
va katta qismlarni qayta ishlash yuqori tezlikda tebranish hodisalarini keltirib 
chiqaradi. Bu sifatsiz ishlov berishga olib keladi. Mashinalarning etakchi 
markazlariga yoki bo'ylab ikkita markazga kam mexanizmlarini o'rnatish orqali 
buning oldini olish mumkin. 
xavfsizlik qoidalari 
Ishni boshlashdan oldin, quyidagi xolatlarni tekshiring: 
• dvigatel chiqindi tushishiga yo'l qo'ymaslik uchun korpus bilan qoplanishi 
kerak; 
• moslamaning shpindili erkin aylanishi kerak; 
• xom ashyo o'qi bo'ylab o'rnatilishi kerak; 
• uskunada himoya qalqonlari mavjud bulishi kerak; 
• ko'zlar xavfsizligi ko'zoynaklar bilan ta'minlanadi; 
• ish oxirida uskunani qipiq va boshqa chiqindilardan tozalashni unutmang. 
texnik xizmat ko'rsatish: qanday harakatlar talab qilinadi 
Ishlamasdan 
oldin 
qurilmani 
texnik 
holatini 
tekshirish 
kerak. 
podshibniklarning erkin aylanishini va dvigatelga olib boruvchi simlardagi 
izolyatsiya holatini tekshiring. 
8-Amaliy ish.