Texnik ijodkorlik va dizayn fanidan amaliy mashg`ulotlarni bajarish uchun uslubiy tavsiyal

Dengiz shlyupkasi modeli detallarining spetsifikatsiyasi 
5-jadval 
Poz 
Belgi 
Nomlari 
Soni Material Eslatma 
1 
1-01 
SHlyupka
1 
YOg`och Qarag`ay
2 
1-02 
Eshkak
2 
YOg`och Qarag`ay
3 
1-03 
Ayri
2 
St.3 
Sim 
4

List 0,8 
4 
Balka 8x15x120 
2 
YOg`och Tayyor 
buyum 
SHlyupka modelining korpusini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslam
alar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
CHizma 
bo`yicha 
zagatovkani 
ikki 
tomondan rejalash
Verstag
Qalam
CHizg`ich
2 
Ichki 
kontur 
bo`ylab 
teshiklar ochish
Parmalash 
stanogi 
Parmala
sh 
patroni
Parma
SHtangentsi
rkul’
3 
Ichki 
kontur 
bo`yicha 
o`yish
Verstak
Duradgorli
k tiskisi
Iskana
To`qmoq
CHizg`ich
4 
Tashqi kontur bo`yicha 
randalash
-«-«- 
Iskana
To`qmoq
Randa
-«-«- 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslam
alar 
Asboblar
5 
YOn nishablarni chizma 
bo`yicha randalash
-«-«- 
Iskana
Randa
-«-«- 
6 Orqa nishabni arralash
-«-«- 
CHilangarl
ik 
nojovkasi
-«-«- 
Qayiqning ichki va tashqi 
qismlarini 
egovlash 
hamda jilvirlash
-«-«- 
Egov № 1 
Jilvir
-«-«- 
 
SHlyupka modelining eshkagini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslam
alar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
Zagatovkani 
chizma 
bo`yicha 
rejalash 
(15x7x150) 
Verstag
Qalam
CHizg`ich
2 O`yiqlar hosil qilish
Verstak
Egov № 2

---

19 
CHilangarl
ik tiskisi
3 Eshkak dastasini yo`nish
Verstak
YOg`oc
h 
bruska
Iskana
SHtangentsi
rkul’
4 
Eshkakning 
parragini 
egovlash uchun qo`yim 
qoldirib yo`nish
-«-«- 
-«-«- 
-«-«- 
-«-«- 
5 
Eshkakni 
egovlash 
va 
jilvirlash
-«-«- 
Egov № 1
Jilvir
-«-«- 
5-jadval 
SHlyupka modelining ayrisini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslam
alar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
CHizma bo`yicha skoba 
zagotovkasini rejalash
Verstag
Tekislas
h plitasi
CHizg`ich
Kerner 
bolg`a
CHizg`ich 
SHtangentsi
rkul’ 
2 Kontur bo`ylab qirqish
Verstak
CHilangarl
ik tiskisi
Metall 
kesadigan 
qaychi
3 Konturni egovlash
-«-«- 
Egov № 2 
CHizg`ich
4 Skobani bukish
-«-«- 
Bolg`a
-«-«- 
5 Teshiklarni parmalash
Parmalash 
stanogi
Opravk
a
Parma
SHtangentsi
rkul’
6 
CHizma bo`yicha o`qni 
yo`nish
Tokarlik 
stanogi
Parmala
sh patro
Qo`l 
tiskis
Qirquvchi 
kesgich
-«-«- 
7 
O`k 
bilan 
skobani 
parchinlash
Verstag 
CHilangarl
ik tiskisi
-«-«- 
Bolg`a
8 
G`adir-budirlarni 
yo`qotish va silliqlash
-«-«- 
Opravk
a
Egov№ 2
Jilvir
rasm. Dengiz shlyupkasi. 
1-shlyupka; 2-eshkak; 3-ayri; 4-banka 
Konstruktsiyalashga doir vazifalar 

---

20 
1. SHlyupkaga 6 ta bankani o`rnatish joylarini aniqlash, bunda ularning oralig`i 
proportsionalligini saqlash. 
2. Uchta juft eshkaklar uchun ayrilar o`rnatiladigan joylarni va ularning 
oraliqlarini belgilash. 
 
II.
 
Ishni bajarish tartibi. 
6.
Rezina motjrli daryo tramvayining modeli 
bilan tanishing. 
7.
O’quvchilarda texnik ijodkorlik qobiliyatini shakllantirish usullarini 
aniqlang. 
8.
Tavsiya etilgan adabiyotlardan foydalanib, ijodkorlik qobiliyati haqida 
tushuncha oling. Ularga misollar keltiring. 
 
III. Ish yuzasidan savollar. 
4.
Rezina motjrli daryo tramvay 
qaerda ishlab chiqilgan? 
5.
Uning tezligi soatiga necha km ga ega va necha kishi sig’adi? 
6.
Bu kemani yasashni o’rgatishdan maqsad nima? 
 
IV. Adabiyotlar: 
1. Karimov I. Mehnat ta’limi darslarining samaradorligini oshirish. Qo’qon, 
1995 yil. 
2. Karimov I. Mehnat ta’limi darslarida o’quvchilarni ijodkorligini 
oshirishda texnik masalalardan foydalanish. - Farg’ona 1991 yil. 
3. Vorob’ev A.I., Limanskiy S.A. Texnik konstruktsiya va modellash 
yasash. Toshkent. 1990 y.
4-amaliy ish 
Mavzu:
 QISHLOQ XO`JALIK TEXNIKASINI LOYIXALASH VA 
MODELLASHTIRISH. 
 
 
Ishning maqsadi:
O’quvchilarda texnik ijodkorlik qobiliyatini 
shakllantirish. 
Jihozlar:
Adabiyot, ko’rgazma, qaychi, kley, va qog’oz. 
I.
 
Ish haqida umumiy ma’lumot.
 
1. BORONA MODELI 
Bu model’ konstruktsiyasi ekishdan oldin erga ishlov beriladigan qishloq 
xo`jalik quroli bo`lmish haqiqiy boronaning tuzilishini sodda ko`rinishda namoyish 
qiladi. 

---

21 
Boronalar vazifasi bo`yicha quyidagi turlarga bo`linadi: 
1. Tishli-tirkama va osma ("zigzag") boronalar. Bulardan tuproqning ustki 
qatlaminn maydalash, qatqaloqni yo`qotish va kisman begona o`tlarni titib 
chiqarishda foydalaniladi. 
2. SHleyf boronalar. Ularda tishli "zig-zag" boronalarning ilgagiga o`zaro zanjir 
bilan biriktirilgan 5 ta 50x50 mm.li bruskalar tirkaladi. Bu boronalarning ham 
vazifasi yuqoridagncha bo`lib, yana ulardagi bruskalar tuproqning yaxshiroq 
maydalanishiga va er yuzasining tekislannshiga yordam beradi. 
3. BZR-4,5 osma borona (tishli), richagli (qamrovi 4,5 metr). Bu ham "zigzag" 
borona bajaradigan ishlarga mo`ljallangan, bundan tashqari u begona o`tlarning 8 
sm.gacha chuqurlikdagi o`q ildizlarini titib chiqaradi. 
4. BDT-2,2 diskli, og`ir borona. Uni shibbalangan shudgorni va sho`rlangan 
tuproqni (yuvib tozalangach) ishlashda qo`llanadi. Bu boronani tishli yoki 
gusenitsali traktorga tirkaladi. Uning ish organlari sferik o`yiqli disklar bo`lib, ular 
boronaning harakat yo`nalishiga burchak hosil qilib o`rnatiladi. 
"Zigzag" tipidagi tishli tirkama borona modelining asosiy uzellari tirkash 
mexanizmi (I), borona ilgagi (II) va borona (III) dan iboratdir (41-rasm). 
Tirkash mexanizmi unifikatsiyalangan qurilma bo`lib, undan qishloq xo`jalik 
texnikasining turli modellarida foydalaniladi. Ilgak bir yo`la ko`p boronani ikki 
qator qilib tirkash imkonini beradi. Boronalash vaqtida boronalar har tomonga 
yoyilib sudralmasligi uchun ularni o`zaro halqalar bilan birlashtirib qo`yiladi. 42-
rasm, 1-19 da borona detallarining chizmalari berilgan. 
rasm
6-jadval
Uzellarning nomer 
va nomlari 
Po
z. 
Bel
gi 
Detallarning nomlari 
Son
i 
Mate-rial 
Eslatma 

---

22 
I 
1 
6-1 
Bo`ylama burchaklik
2 
St.3 
List –1,5 
Tirkash mexanizmi 2 
6-2 
Ko`ndalang burchaklik 2 
St.3 
List –1,5 
3 
6-3 
Tirkash torqisi
2 
St.3 
List –1,5 
4 
- 
Parchin mix

4x6 mm 6 
Dyuralyu
min 
Tayyor 
buyum 
5 
- 
Vint M 4x10 mm
20 
YOg`och 
3 
Tayyor 
buyum 
6 
- 
Gayka M 4 
20 
Tayyor 
buyum 
7 
6-4 
G`ildirak
2 
8 
6-5 
G`ildirak vtulkasi
2 
St.3 
9 
6-6 
G`ildirak o`qi
2 
St.3 
Sim 

6 
10 
- 
Gayka M 6 
6 
St.3 
Tayyor 
buyum 
11 
6-7 
Ilgak traversasi
1 
St.3 
List –2,0 
II 
12 
Vint M 4x10 mm
2 
Tayyor 
buyum 
Borona ilgagi 
13 
Gayka M 4
2 
Tayyor 
buyum 
14 
6-8 
Tortqi ilgagi
1 
St.3 
Sim 

3 
15 
6-9 
Tortqi
1 
St.3 
Sim 

3 
16 
6-
10 
Halqa
2 
St.3 
Sim 

3 
16 
6-
10 
Halqa
2 
St.3 
Sim 

3 
17 
6-
11 
Ilgak zvenosi
1 
St.3 
Sim 

3 
III 
18 
6-
12 
Rama
1 
St.3 
List –1,5 
Borona 
19 
6-
13 
Tish
20 
St.3 
Sim 

4