Термодинамика биологических систем

Мувозанатланувчи ёки қайтар жараёнлар вақт давомида ташқи муҳитнинг қўшимча ўзгаришларисиз қайта олдинги ҳолатига келиши кўринишида амалга ошади.

• Мувозанатланувчи ёки қайтар жараёнлар вақт давомида ташқи муҳитнинг қўшимча ўзгаришларисиз қайта олдинги ҳолатига келиши кўринишида амалга ошади.
• Мувозанатланмайдиган ёки қайтмас жараёнлар ўз-ўзидан дастлабки ҳолатига қайтмайди, фақатгина ташқи муҳит ўзгаришлари асосида мувозанатга келади.

И.Р. Пригожин теоремаси

Ташқи параметрларнинг ўзгармаслик ҳолида, стационар ҳолатда энтропия ҳосил қилиш тезлиги минимал катталикка интилади. (яъни энтропия хосил килиш тезлиги доимий булиб, унинг катталиги минималдир)

Ушбу теоремага асосан, стационар ҳолатда энтропия ўсиш тезлиги, яъни энтропиянинг вақтга нисбатан олинган функцияси (dSi/dt) қайтмас жараёнлар боришига боғлиқ. Бунда энергетик мувозанат йиғиндиси икки қарама-қарши оқим: мусбат энтропия (хужайрадан ташқи муҳитга йўналган) ва манфий энтропия (ташқи муҳитдан хужайрага йўналган) қиймати билан тавсифланади.

Системанинг барқарор ҳолатда бўлиши, яъни хужайра нормал ишлаши учун ушбу икки оқим ўртасида мувозанат таъминла-ниши лозим. Ўз-ўзини бошқарувчи жараён-ларнинг бузилиши юқоридаги мувозанат ҳолатини издан чиқаради, натижада система ҳалокатга учрайди.

Системанинг барқарор ҳолатда бўлиши, яъни хужайра нормал ишлаши учун ушбу икки оқим ўртасида мувозанат таъминла-ниши лозим. Ўз-ўзини бошқарувчи жараён-ларнинг бузилиши юқоридаги мувозанат ҳолатини издан чиқаради, натижада система ҳалокатга учрайди.

Термодинамик системанинг қўзғалган ҳолатдан барқарор ҳолатга ўта олиш характери стационар ҳолат барқарорлиги критерийси ҳисобланади.

Биологик системаларда бир неча барқарор стационар ҳолатлар бир вақтнинг ўзида мавжуд бўлади. Системада стационар ҳолатларга ўтишда кесишиш нуқтаси бифуркация нуқтаси деб аталади.

• Биологик системаларда бир неча барқарор стационар ҳолатлар бир вақтнинг ўзида мавжуд бўлади. Системада стационар ҳолатларга ўтишда кесишиш нуқтаси бифуркация нуқтаси деб аталади.
• Бир неча барқарор стационар ҳолатга эга ва улар ўртасида беқарор нуқта орқали ўтиш имконияти мавжуд бўлган системага триггер система деб номланади.