Термиз давлат университети

ЗИДДИЯТ 
— 
фалсафа 
тушунчаси, 
конфликтологиянинг 
асосий 
тушунчаларидан бири; қарама-қарши-ликларнинг ўзаро бир-бирига таъсири, 
бир-бирини истисно қилувчи нарса ва ҳодисаларнинг томонлари ва тутилган 
йўллари, йўналишларини, улар ички бирликда ва ўзаро бир-бирига ўтишда 
киришишида, объектив оламнинг ва билишнинг ўз-ўзидан ҳаракати ва 
тараққиётида намоён бўлади. Қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши 
қонунида 3. категорияси марказий ўринни эгаллайди.З. тўғрисида фал. тарихида 
хилма-хил қараш ва наз-ялар бор. Диалектика тарихида З.лар концепцияси 
Гераклитга тааллуқлидир; «абадий вужудга келиш» фақат З.ларнинт бирлиги 
сифатидагина мумкин. Бир қарама-қаршиликнинг бошқасига доимий тарзда 
ўтиб туриши кўринишида фикр этилади; Гераклит қарама-қаршиликлар 
курашини борлиқнинг умумий қонуни сифатида тушунади. Платон, 
элейликлар ва Суқротнинг диалектик ғояларини қабул қилиб З.лар ҳақидаги 
таълимотини «ягоналик» ва «кўплик», «ҳаракатсизлик» ва «ҳаракат» ва б. 
тушунчалар диалектикаси орқали ривожлантирди.З масаласи ҳоз. замон 
фал.сида атрофлича ўрганилмоқда. Натижада, фал.нинг махсус йўналиши — 
конфликтология 
фани шаклланди. 
ЗИММЕЛЬ Георг 
(1858-1918) - немис файласуфи ва социологи, ҳоз. замон 
конфликтологияси асосчиларидан бири. З.нинг Спенсер, Ч.Дарвин таъсирида 
шаклланган ижтимоий-фал-ий қарашлари (ахлоқий ва билиш назариясининг 
биологик асосланиши; ахлоқ ва ҳақиқатни бир хил, бир-бирига мос келувчи 

---

146 
ҳодисалар сифатида тушуниш) 1900 йилларда И.Кант априоризми таъсирида 
ўзгарди. Кейинчалик 3. маданият фал.си масалаларини тадқиқ қилди, ҳаёт 
фал.сининг кўзга кўринган намояндаларидан бирига айланди. 3. ҳаётни 
ижодий шаклланиш жараёни сифатида тушунди, яъни, чексиз акдга мувофиқ 
воситалар фақат ички кечинмалар орқали тўлақонли англаб олиниши мумкин, 
деб ҳисоблади. Ҳаётнинг бундай кечинмалари, маданиятнинг турли 
шаклларида мужассамлашади. 1890— 1900 й.да 3. расмий социология деб 
аталган ғоявий қарашлар асосчиси сифатида танилди. 3. социология 
предметини тарихнинг ҳар бир реал мазмунида ўзга-риб турувчи кишиларнинг 
ижтимоий ҳаракат шакллари деб тушунди. Шу асосда З.зиддиятларни тадрижий 
тарзда ҳал қилиш тамойилига катта эътибор берди.