Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geografiya kafedrasi

3. Dunyo mamlakatlari tipologiyasi.
Dunyoning hozirgi siyosiy kartasida 230 ga yaqin mamlakat va hududlar bor. Ularning 190 tasi BMT ga a’zo va suveren davlatlardir, qolganlari asosan o’zini-o’zi boshqarmaydigan hududlar hisoblanadi.
Dunyoning har bir mamlakati o’ziga xos takrorlanmas xususiyatga ega, lekin ularning o’xshashlik hamda farqlarini aniqlab, mamlakatlarni turli tiplarga ajratish mumkin.
Xududining kattaligi bo’yicha dunyoda maydoni 3 mln km² dan ortiq bo’lgan 7 davlat bo’lib, ular hissasiga Er yuzi quruqligining 1|2 qismi to’g’ri keladi.
Ular quyidagilar (mln. km²):
1.Rossiya Federatsiyasi-17,1;
2.Kanada-10;
3.Xitoy-9,6;
4 AQSh -9,4;
5.Braziliya-8,6;
6 Avstraliya-7,7;
7 Hindiston-3,3;
Bulardan tashqari birinchi o’nlikka Argentina (2,8 mln km²), Qozog’iston (2,7 mln km²), Sudan (2,5 mln km²) kabi davlatlar ham kiradi.
Dunyoda maydoni eng kichik mamlakatlar quyidagilar:

1. 
   Vatikan- 0,0004 ming km² (44 ga).
   
2. 
   Andorra-0,5 ming km² .
   
3. 
   Lixtenshteyn-0,2 ming km².
   
4. 
   Monako-0,001 ming km².
   
5. 
   San-Marino-0,06 ming km².
   
6. 
   Lyuksemburg- 2,6 ming km².
   

Aholisining soni 100 mln dan ko’p bo’lgan 12 ta mamlakat bo’lib, ularda Dunyoning aholisi yashaydi.
1-jadval

Aholisi bo’yicha eng katta mamlakatlar.

T|r	Mamlakatlar nomi	Aholisi (kishi)
1.	Xitoy	1 406 778 200 (23.02.2021й)
2.	Hindiston	1 373 701 701 (23.02.2021й)
3.	AQSH	331 216 157 (23.02.2021й)
4.	Indoneziya	269 603 400 (01.07.2020й)
5.	Pokiston	220 892 331 (01.07.2020й)
4.	Braziliya	212 779 764 (23.02.2021й)
7.	Nigeriya	206 139 587 (01.07.2020й)
8.	Bangladesh	170 211 622 (23.02.2021й)
9.	Rossiya	146 748 590 (01.01.2020й)
10.	Meksika	127 792 286 (01.07.2020й)
11.	Yaponiya	125 950 000-2020y 1-mart
12.	Efiopeya	112 079 000-2019y 1- iyul
13	Filippin	108 660 950-2020y 20-may
14	Миср	100 428 450-2020y 20-may

Geografik o’rnining xususiyatlariga ko’ra mamlakatlar dengiz bo’yi, yarimorol, orol, arxepelag va dengizga chiqish yo’li bo’lmagan davlatlarga bo’linadi. Jahonda quruqlik mamlakatlari 39 tani tashkil etadi.