|
2.3 Maktablarning yuqori sinflarida fanlararo bog’lanishning samaradorligi.
Ta’lim jarayonida pedagog o’rgatish bilm va malaka, ko’nikma, hosil qildirish vazifasini bajarsa, o’quvchilar o‘zlashtirish jarayonini o‘z boshidan kechiradi. Bu murakkab psixik jarayon bo’lib sezgi idrok, tasavvur, tafakkur kabilar ishtirokida boradi. O’qish- o’quvchilarni o’zlashtirish, bilish qobilyatlari, fikrlash operatsiyalari va harakatlarini hosil qilish jarayonidir.Bu esa aslo passiv tomoshabinlik jarayoni emas, balki o‘quvchiga noma'lum bo‘lgan xaqiqatlarni ochib beradigan faol, ijodiy faoliyat jarayonidir.
Ta’limning asosiy vazifalaridan biri insoniyat hozirgacha erishgan ilmiy bilmlar va fan texnikaning yutuqlari bilan yosh avlodni qurollantirishdir. Yosh avlodda shunday bilmlar tizimini yaratish lozimki, bu bilmlar ularning keyingi rivoji uchun asos bo‘lib xizmat qilsin. Hozirgi kunda bilm hajmi, axborot hajmi tinimsiz oshib borayotgan bir davrda ta’lim tizimida o‘quvchilarga berilishi kerak bo‘lgan bilmlar, yo‘nalishlar, omillar, haqida bosh qotirilishi tabiiydir. Bu muammolarga fanlararo integratsiya orqali yechim topish mumkindir.
Bilish- ta’lim jarayoning medodjlogik asosidir
Bilish jarayoni kabi ta’lim jarayonida ham o’quvchi bilmaslikdan bilishga noto’g’ri va noanoq bilishdan tobora to’liqroq va aniqroq chuqurroq bilishgacha bo’lgan yo’lni bosib o’tadi.Bu jarayonda hissiy idrok etish hamabstrak tafakkur etish ham, amalda sinab ko’rish ham bo’ladi. Muayyan fan va xodisalar ob’ektiv dunyoni bilish jarayonidan o’rganiladi va ularning tashqi, ichki mohiyatini o’zlashtirish jarayonida omillar aniqlanadi. Mushohada, tasavvur va abstrak tafakkurga asoslanib faktlar umumlashtiriladi va ilmiy xulosalar chiqarish natijasida nazariyalar, qonunlar va kategoriyalar yaratiladi. Bilish ikki pallaga- nazariya va amaliyotga bo’linadi. Nazariya yangi bilmni, yangicha bilishni ifodalovchi tizimli fikrdir. Nazariya xar hil shakllarda ifodalanadi, aksioma, teorema, qonun, formula, grafik, raqamlar va boshqalar.Nazariyadan g’oya shakllanadi.Amaliyot bilimlarning haqiqiyligini mezondir. Kuzatish tajriba o’zgartirish, yaratish, bular amaliyot shakllariga kiradi.Amaliyot ijtimoiy hayot va tabiatning murakkab jarayonlarini bilib olishda inson uchun asosiy qurol bo’lib hizmat qiladi.Ilmiy bilishning vazifasi xodisalarning mohiyatini, ularning rivojlanish qonuniyatlarini ochishdan iborat emas, balki biror bir qonuning qay tariqa nomoyon bo’lish sabablarini ko’rsatib berishdan iborat.Ilmiy omil ilmiy bilishning elementi bo’lib kuzatish,tajriba asosida kiritiladi’omilga asjslanmagan bilimning ilmiy qiymati,amaliy faoliyat uchun ahamiyati ham bo’lmaydi.Shuning uchun ilmiy bilimning, fanning asosiy maqsadida omillar asosida yotgan umumiy bog’lanishni qonuniyatlarni topish, ularning mohiyatini bilishdadir.
Bilish sezishdan boshlanadi. Sezish-tevarak atrofdagi voqelik narsa va hodisalarni sezgi organlarimizga ta’sir etuvchi ayrim sifatlarning ongimizda aks etishidir. Sezgilar odam odam haqidagi barcha bilmlarning manbaidir. Ammo ilmiy asosda bilishda, masalan olimning bilishi bilan o’quvchining bilishi o’rtasida umumiylik bo’lsa ham lekin ular bir biridan farq qiladi. Nazariy bilm negizida talabalarda amaliy ko’nikma va malakalarni shakllantirishni bir necha bosqichlarda amalga oshirish mumkin.
Tadqiqotning asosiy metodlari va sinovdan o‘tishi Denov tumanidagi 79- umumta'lim maktabining 8-9-10- sinf o‘quvchilari va Termiz tuman 16-sonli IDUM 9-sinf o’quvchilari o‘rtasida olib borildi..
Olingan tahlil natijalari shuni ko’rsatdiki, ta’limda fanlararo integratsiyani qo‘llash ijobiy ta‘sir etib, ta‘lim sifati 1.5- 2 barobar oshib, o‘quvchilarni olingan yangi bilmini eslab qolishi va shu ma‘lumotlar doirasida berilgan topshiriqlarga ijodiy yondashishi 30- 36% oshganligi kuzatildi.An’anaviy darslar muayyan muddatga mo’ljallangan ta’lim jarayoni ko’proq o’qituvchiga qaratilgan, mavzuga kirish, yoritish. mustaxkamlash va yakunlash bosqichidan iborat bo’lgan ta’lim modeli bo’lsa, o’quv materiallari yangi va ancha murakkab bo’lganda noan’anaviy darslarni qo’llash shu bilan birga integratsiyalashgan darslardan foydalanish pedogogning oldiga qo’ygan bosh maqsadi-zamon talabiga javob beradigan bilimli yosh avlodni tarbiyalashdek muammoni hal qiladi.Yuqoridagi fikrlarni isboti sifatida quyidagi jadvalda integratsiyalashgan darslar o‘tilgan va o‘tilmagan guruhlarni taqqoslaganda natijalar quyidagicha bo‘ladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
